Tarihi Şahsiyetler

Joseph Priestley Kimdir, Hayatı, Çalışmaları, Hakkında Bilgi

PRİESTLEY, Joseph (1733-1804)

İngiliz kimya bilgini, düşünür ve din adamı. Birçok gazı keşfederek gazlar kimyasının temellerini atmış, 18. yy İngiltere’sinde bilim ve din eğitiminin gelişmesine katkıda bulunmuştur.

13 Mart 1733’te Yorkshire’da, Leeds yakınlarındaki Bristal Fieldhead’de doğdu, 6 Şubat 1804’te ABD’nin Pennsyivania Eyaleti’ndeki Northumberland’da öldü. Altı çocuklu bir çuha yapımcısının oğlu olan ve altı yaşında annesini yitirdikten sonra teyzesinin yanında büyüyen Priestley, sık sık hastalanan, sağlıksız bir çocuk olduğundan düzenli bir öğrenim göremedi. Gene de, çok dindar bir kadın olan teyzesinin aracılığıyla, papazlardan evde özel ders alarak ve bol bol okuyarak kendi kendini yetiştirdi; özellikle dil öğrenimine büyük bir yatkınlık göstererek, papazlann yardımıyla İbranice, Süryanice, Arapça ve Kaide dillerini öğrendi, matematik ve doğa felsefesinin temel yapıtlarım okudu. On dokuz yaşına geldiğinde sağlığı düzelmiş, çocukluğundan beri düşlediği papazlık eğitimine başlaması için hiçbir engel kalmamıştı. 1752’de, Anglikan Kilisesi’ne bağlı olmadığı için “Dissenters” (Muhalifler) diye anılan bir Ingiliz Protestan topluluğunun Daventry’deki din akademisine yazıldı. Uç yıl sonra, sıradan bir papaz okulu olmayıp, o çağ İngiltere’sinin en seçkin öğretim kurumlan arasında yer alan bu akademiyi bitirdiğinde, dil bilgisini Latince, Yunanca, Fransızca, İtalyanca ve Almanca’yla zenginleştirmiş, tannbilim, mantık, metafizik, Locke’un deneyci felsefesi, Newton fiziği, matematik ve kimya konusunda oldukça sağlam bir eğitim görmüştü.

1755’te, henüz 22 yaşındayken, küçük bir kasaba olan Needham Market’ta, üç yıl sonra da Nantwich’te vaiz ve öğretmen olarak göreve başladı. İleri derecede kekeme olmasına ve vaazlanyla ortodoks çevreleri huzursuz etmesine karşın, gerek derslerindeki, gerek öğrencileri için düzenlediği fizik ve elektrik deneylerindeki başarısıyla dikkati çekerek, 1761’de Dissenter’iarın Warrington’da yeni kurdukları akademide dil ve edebiyat öğretmenliğine atandı. Ertesi yıl papazlığa yükseltilen ve İngiltere’nin en büyük demir fabrikatörlerinden birinin kızkardeşiyle evlenen Priestley, War-rington’da çalıştığı altı yıl boyunca, özellikle İngilizce dilbilgisi, konuşma sanatı, eleştiri, tarih, siyaset ve eğitim konusunda beş kitap yazdı, eğitim alanındaki çalışmaları nedeniyle Edinburgh Üniversitesi’nin hukuk doktorasıyla ödüllendirildi ve Londra’ya yaptığı bir gezi sırasında tanıştığı Benjamin Franklin’in yüreklendirmesiyle The History and Present State of Electricity (“Elektriğin Tarihi ve Bugünkü Durumu”) adlı kitabını yazmaya başlayarak bilim dünyasına ilk adımını attı. Ancak, çocuklarının doğumuyla büyüyen ailesini geçindirmekte güçlük çektiğinden, 1767’de Warrington’daki öğretim görevinden ayrılıp, Leeds’deki küçük bir kilisenin papazlığını üstlendi.

Bilimsel çalışmalarına ve deneylerine bol zaman ayırabildiği bu dönemde gazlar üzerinde en değerli çalışmalarını yapan Priestley, 1773’te Shelburne kontunun koruması altına girince geçim sıkıntılarını tümüyle geride bıraktı. Kütüphanecisi, danışmanı ve çocuklarının özel öğretmeni olarak kontun Calne’deki malikânesine yerleşerek çalışmalarını aralıksız sürdürdü, deney sonuçlarını altı ciltlik bir kitap halinde derledi, felsefe ve tannbilim konusunda yapıtlar verdi. Bu rahat dönemi yalnızca altı yıl sürdü. 1779’da, büyük bir olasılıkla kontun o yıl ikinci evliliğini yapması nedeniyle, görevinden ayrılıp Birmingham’a yerleşti.