Tarihi Şahsiyetler

Joseph Norman Lockyer Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

LOCKYER, Joseph Norman (1836-1920)

İngiliz astronomi bilgini. Güneş tayfına ilişkin çalışmaları ve Güneş atmosferinde helyum gazını buluşuyla tanınmıştır.

17 Mayıs 1836’da Warwickshire bölgesindeki Rugby kentinde doğdu, 16 Ağustos 1920’de Devonshire bölgesindeki Salcombe Regis kasabasında öldü. Ortaöğreniminin ardından, 1857’de Savaş Dairesi’nde memur olarak çalışmaya başlayan Lockyer, bir yandan da özel ilgi duyduğu astronomi alanında çalışmalar yapıyordu. 1861’den başlayarak kendi başına yürüttüğü Güneş tayfına ilişkin araştırmalarıyla bazı çarpıcı başarılara ulaşınca, önce Bilim ve Sanat Bakan-lığı’na bağlı bir memuriyete, daha sonra da Güney Kingston’daki Güneş Fiziği Gözlemevi’nin yöneticiliğine atandı. 1911’de bu gözlemevi Cambridge’e taşınınca emekliye ayrıldı, ancak araştırmalarını bırakmadı ve Salcombe Regis’de, ölümünden sonra Norman Lockyer Gözlemevi adıyla Exeter Üniversitesi’ne bağlanacak olan Hill Gözlemevi’ni kurdu. 1869’da kurduğu Nature (Doğa) adlı derginin yayın yönetmenliğini ölümünden bir yıl öncesine değin sürdüren Lockyer, 1869’da Royal Society’nin üyeliğine seçilmiş, 1874’te bu kuruluşun Rumford madalyasıyla ödüllendirilmiş ve 1897’de “Sir” unvanını almıştır.

Güneş’in tayfölçümü (spektroskopi) yöntemleriyle incelenmesine girişen ilk astronomlardan biri olan Lockyer, 1860’lardan başlayarak Güneş lekeleri üzerindeki araştırmaları sırasında elde ettiği kimi tayflarda parlak çizgilere rastlanmayışına dayanarak bazı bölgelerdeki kararmaların, o bölgelerdeki yayınım yeğinliğinin düşüklüğünden değil, soğurma oranının yüksekliğinden kaynaklandığını öne sürdü. Daha sonra, o güne değin yalnızca tam tutulma olayları sırasında gözlemlenebilen Gürteş püskürmelerinin başka zamanlarda da incelenmesini sağlayacak yöntemler üzerinde çalışmaya başlayan Lockyer, atmosfere yayılmış Güneş ışığı tayfının zayıflatılma-sıyla püskürme tayfının parlak çizgilerinin görünür kılınabileceği varsayımına dayanan araştırmalarını iki yıl içinde sonuçlandırdı ve geliştirdiği bir prizmalı tayfölçerle Güneş püskürmelerini gözlemlemeyi başardı. Onun bu buluşundan iki ay kadar önce, Fransız astrofizikçi Pierre Jules Cesar Janssen (1824-1907) de aynı gözlem yöntemini geliştirmişti. İki bilim adamının birbirlerinden habersiz olarak aynı konferansta sundukları birer bildiriyle açıkladıkları bu buluş, sonraları Janssen-Lockyer yöntemi olarak adlandırılmış ve Huggins, Hale ve Deslandres tarafından geliştirilmiştir.