Joseph Geyser Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GEYSER, Josef (1869-1948)

Alman, filozof. Yeni-Thomasçı bir gerçekçilik anlayışı geliştirmiştir.

16    Mart 1869’da Erkelenz’de doğdu, 11 Nisan 1948’de Münih’te öldü. 1898’de Bonn Üniversitesi’nden doktor sanını aldı. 1904-1917 arasında Münster Üniversitesi’nde; 1924’ten sonra da Münih Üniversitesi’nde profesör olarak çalıştı. Katolik olan Geyser, Yeni-Kantçılık akımının yaygın olduğu bir dönemde, Aristoteles dizgesini izleyerek gerçekçi bir görüş geliştirmeye çalıştı. İdealist Kantçılık’ı ve Görüngücülük’ü yadsıyarak Thomasçı geleneğe bağlı kaldı.

Geyser’e göre felsefe, geleceğe geçmişten bakmalı, sorunların çözümlenmesinde daha önce onaya konan yöntemler göz önünde tutulmalıdır. Platon ve Aristoteles felsefeleri, kendi dizgeleri içinde, birtakım gerçekleri sergilemiş, kanılara varmıştır. Bunlar, çağdaş felsefenin de üzerinde durduğu sorunlar olarak, kendini yenileyen düşünce akımlarının değişmeyen öğeleri niteliğindedir. Artık felsefe anlık durumlardan bağımsız olarak sorunlara çözüm aramalı, bunlara nesnel, eleştirel yanıtlar bulmalıdır. Bu yanıtlar kuramsal düşünceyle sağlanamaz, gerçekle doğrudan doğruya ilintili olmaları, deney ilkelerine uygun düşmeleri gerekir.

Geyser, psikolojinin felsefeden ayrılamayacağını öne sürmüş; zihin yaşamım bilinçsiz, organik, varlık -bilimsel yönleriyle açıklayan bir yöntem geliştirmeye çalışmıştır. Geliştirdiği nesnelliğe göre, mantık yasaları yalnızca düşünceler arasındaki iç ilişkilerde bulunmaz. Bunların varlıkbilimsel bir niteliği de vardır. Felsefe insanın gerçeklikte bulunan, ideal mantığa dayalı düzeni nasıl kavrayacağını gösterebilmelidir. Geyser böylece Aristotelesçi ve gerçekçi bir Görün-gücülük’e ulaşmıştır.

Geyser, Tanrı’nın varlığının varlıkbilimsel kanıtlarla gösterilmesini yadsımış; “deneyimin tüm olgularını değerlendirerek, bu sonuca, a posteriori (deney sonrası) ulaşılabileceğini savunmuştur.

•    YAPITLAR (başlıca): Grundlegung der logik und Er-kenntnistheorie, 1919, (“Mantığın ve Bilgi Kuramının Temellendirilmesi”); Das Prinzip vom zureichenden Grunde, 1930, (“Yeter Neden İlkesi”); Das Gesetz der Ursache, 1933, (“Neden Yasası”).

•    KAYNAKLAR: H. Gabel, Theistische Metaphysic im Ausgleich von İdealismus und Realismus bei Josef Geyser, 1957; J. Rössli, Das Prinzip der Ursachle und des Grundes bei Josef Geyser, 1940.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi