Josef Stefan Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

STEFAN, Josef (1835-1893)

AvusturyalI fizikçi. Özellikle ısı ışımasına ilişkin araştırmaları ve kendi adıyla anılan ışıma yasasıyla tanınır.

24 Mart 1835’te Klagenfurt yakınlarındaki St.Peter’de doğdu, 7 Ocak 1893’te Viyana’da öldü. Okuryazar bile olmayan Sloven asıllı, yoksul bir köylü ailesinin çocuğuydu. Başarılı bir ilk ve ortaöğrenimden sonra girdiği Viyana Üniversitesi’ni 1857’de bitirip, bir yıl kadar lise öğretmenliği yaptıktan sonra, 1858’de aynı üniversitede öğretim görevlisi, 1863’te de yüksek matematik ve fizik profesörü oldu. Ömrünün sonuna değin ayrılmadığı Viyana Üniversitesi’n-de, 1866’da Denel Fizik Enstitüsü’nün yöneticiliğini, 1869-1870 yıllarında dekanlık, 1876-1877 yıllarında rektörlük görevini üstlenen Stefan, başta Avusturya İmparatorluk Bilimler Akademisi olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerindeki bilim akademilerinin üyeliğine seçilmiştir.

İlk araştırmalarını gazlarda ısı iletimi konusunda yapan, 1872’de gazların yayınım (difüzyon) ve sürtünme katsayılarını ve bu katsayıların mutlak sıcaklığa bağlılığını kinetik kuram çerçevesinde hesaplayarak sonuçların deneylerle uyuştuğunu gösteren Stefan, en önemli buluşunu 1879’da gerçekleştirdi. Tyndall, bir platin telin değişik sıcaklıklarda yitirdiği ısı miktarları arasındaki oranın beklenilenden çok büyük olduğunu saptamış, 1200°C ve 525°C sıcaklıklardaki ışıma güçleri arasındaki oranı 11,7 olarak hesaplamıştı. Stefan, santigrat cinsinden sıcaklıklara 273 sayısını ekleyerek bulunan mutlak sıcaklık arasındaki oranın dördüncü kuvvetinin 11,6 olduğunu belirledikten sonra, bugün kendi adıyla anılan ışıma yasasını ortaya koydu: “Işıma gücü ya da birim alandan yayılan ısı enerjisi, mutlak sıcaklığın dördüncü kuvvetiyle orantılıdır”. Oysa 1744’te Newtön, cisimlerin, ortamla aralarındaki sıcaklık farkıyla orantılı olarak ısı kaybedeceğini belirten ünlü “soğuma yasası”nı öne sürmüş, mutlak sıcaklığa yakın farklar için bugün bile geçerli sayılan bu yasa yıllarca kesin bir kural gibi benimsenmişti. Stefan, önerdiği yasayı değişik sıcaklıklarda yaptığı ölçümlerle doğruladıktan sonra, öğrencisi Boltzmann da 1884’te aynı yasayı Maxwell’in elektromanyetik kuramı ile termodinamikten yararlanarak kuramsal yoldan doğruladı ve yalnızca siyah cisim ışıması için kesinlikle geçerli olduğunu belirledi. Günümüzde “Stefan-Boltzmann yasası” olarak da anılan bu yasa, siyah cisim ışımasının tam olarak anlaşılması yolunda atılan ilk önemli adım olmuş, Planck da 1900’de siyah cisim ışımasından yola çıkarak kuvantum kuramını geliştirmiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi