Jorge Amado kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Jorge Amado kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1912) Brezilyalı romancı. 20.yy’ın ilk yarısı Brezilya “sosyolojik” romanının önemli temsilcilerindendir. Ağustos 1912’de Brezilya’nın doğu sahillerinde Ilheus yakınlarında bir kakao plantasyonunda doğdu. İlk yıllarını, şiddetli toprak mücadelelerine sahne olan bu plantasyonda geçirdi. Hukuk öğrenimi için gittiği Rio de Janeiro’da görüşleri radikalleşti; edebiyat çalışmalarının yanı sıra siyasal mücadeleye katıldı. 1935’te siyasal faaliyetleri nedeniyle hapse mahkûm oldu. 1937’de sürgüne gönderildi ve yapıtlarının çoğu Brezilya ve Portekiz’de yasaklandı. 1942’de, Brezilya Komünist Partisi’nin etkin önderlerinden Luis Carlos Prestes’in biyografisini yazması düzen ile çelişkilerini artırdı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra, Brezilya’da yeni kurulan siyasal rejimle birlikte, Brezilya Komünist Partisi’nin bir üyesi olarak Brezilya Temsilciler Mec-lisi’ne girdi. 1948’de Komünist Partisi yasaklanıncaya değin bu görevini sürdürdü. Avrupalı aydınların, özellikle de Jean Paul Sartre’ın dostluğunu kazandı. 1951 Stalin Uluslararası Barış Odülü’nü aldı.

Amado’nun yirmi yaşında yazdığı ilk romanı O pais do carnaval’ı (1931) izleyen Cacau (1933) adlı romanı, çocukluğunun geçtiği kakao plantasyonundaki işçilerin yaşantılarını konu alır. Amado, romanı yazarken hiçbir zaman edebi bir kaygıyla hareket etmediğini, yalnızca kakao işçilerinin durumunu tam bir bağlılıkla anlatmaya çalıştığını savunmuştur. Dö­neminin “sosyolojik” romanlarında görüldüğü gibi, Amado’nun bu romanının baş kişisi de, daha çok romancının “mesaj”ının sözcülüğünü yapan bilinçli bir işçidir. Orta sınıf kökenli olması ve matbaada dizgici olarak çalışması nedeniyle başkalarından daha bilinçli olan bu işçi, romanının anlatıcısıdır. Amado’ nun 1935’te yazdığı Jubiabâ adlı romanı da, romanla­rının çoğu gibi, Bahia Eyaleti’nde geçer. Romanın kahramanı Don Juan tipine yatkın, maceracı eğilim­leri ağır basan bir kişiyken siyasal eylemci olmaya karar veren bir zencidir. Amado, kahramanının pikaresk maceralarını anlatırken, Bahia zenci toplumunun değişik yönlerini büyük bir canlılıkla tanıtır. 1937’de yazdığı Capitâes de areia adlı romanında da, sonunda polise meydan okuyarak işçi hareketine katılan serseri ve mahkûmların yaşamlarını anlatır.

Amado’nun en başarılı romanlarından biri olan Terras do Sem Fin (1943), yöreye ilk yerleşen ve birbiriyle yarışan çiftlik sahiplerinin acımasız müca­delelerini konu alır. Ormanları temizleyerek bu araziler üzerinde ekonomik ve siyasal bir imparator­luk kuran öncülerin bir destanı olan bu roman, “Western” türünün Latin Amerika’daki benzerlerindendir. Ancak, ne salt bir “Western” ne de radikal bir bildiri olarak nitelendirilebilecek olan Terras do Sem Fin, Amado’nun, üslupta ve karakter anlatımında olgunluğa vardığı ilk romanı olarak tanınır. 1958’de yazdığı Gabriela, Cravo e Canela (Tarçın Kokulu Kız) Suriyeli bir hancının Gabriela adında bir melez garson kızla aşkını, Ilheus kentinde bir liman yapıl­ması için çalışan reformcu güçlerle değişime karşı direnen feodal düzen arasındaki mücadele ortamında anlatır. Bu roman, toplumsal mücadele sürecinde sıkışıp kalan bireyi konu almasıyla, ilk romanlarından farklıdır.

Amado’nun, çoğu Bahia Eyaleti’ndeki zencilerin yaşamlarını ve mücadelelerini anlatan ilk romanları, 1930 ve 1940’ların siyasal bilinçli Latin Amerika yazarlarının romanı üslup kaygısından uzak, gerçek­lerin anlatıldığı toplumsal bir belge olarak gören anlayışlarının bir örneğidir. Amado’nun son romanla­rında, toplumsal sorunların açıklanabilmesi uğruna bireyin gelişimini arka plana atan bu belgesel roman anlayışı değişmiştir. Gabriela, Cravo e Canela’da ilk romanlarının karikatürize “tip”lerinin yerini “karak­terlerin aldığı görülür.

Amado, Graciliano Ramos, Rachel de Queiros ve Lins do Rego ile birlikte Brezilya’da 20.yy’ın ilk yarısında başlayan yerelci edebiyat anlayışının önemli temsilcilerindendir. Sosyalist gerçekçi anlayışın içinde değerlendirilen sosyolojik romanları birçok dile çev­rilmiş ve Gabriela, Cravo e Canela ABD’de en çok satan kitaplardan biri olmuştur.

Yapıtlar (başlıca):

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 14. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983