John von Neumann Kimdir, Hayatı, Kitapları, Oyun Teorisi, Hakkında Bilgi

NEUMANN, John von (1903-1957)

Macar asıllı ABD’li matematikçi. Kuramsal ve uygulamalı matematiğin çeşitli dallarına katkıları olmuş, oyun kuramını oluşturmuş, bilgisayarların geliştirilmesinde öncü rol oynamıştır.

John Louis Neumann 28 Aralık 1903’te Budapeşte’de doğdu, 8 Şubat 1957’de Washington’da öldü. Varlıklı bir bankerin oğluydu. Avusturya-Macaristan imparatorunun 1913’te babasına verdiği soyluluk unvanını sonradan Alman’laştırarak adına “von” takısını ekledi. 1919’da Macaristan’da Bela Kun yönetiminde Sovyet Cumhuriyeti’nin kurulması üzerine ailesiyle birlikte Venedik’e kaçan, cumhuriyetin devrilmesinden sonra Budapeşte’ye dönen von Neumann’ın 16 yaşında yaşadığı bu deney, yaşamı boyunca sosyalizme karşıt düşünceler taşımasında etkili oldu. Von Neumann, Budapeşte ve Berlin üniversitelerinde okuduktan sonra, 1925’te Zürich’teki Eidgenössische Technische Hochschule’den kimya mühendisliği diplomasını, 1926’da Budapeşte Üniversitesi’nden matematik doktorasını aldı. 1927-1930 arası Berlin Universitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı; bu yıllarda cebir, kümeler kuramı, kuvantum mekaniği konularında yayımladığı makalelerle büyük ün kazandı. 1930’da ABD’deki Princeton Üniversite-si’nde öğretim üyesi, 1933’te bu üniversitede yeni kurulan Institute of Advanced Studies’de profesör oldu ve bu görevini ölümüne değin sürdürdü. Ayrıca, 1937’den başlayarak ölünceye değin ABD’nin kara, deniz ve hava kuvvetlerinde danışmanlık yaptı, çeşitli projelerde görev aldı. Atom bombasının yapımına yönelik Manhattan Projesi’nde ve hidrojen bombasının yapımında önemli rol oynadı. 1940’larda ilk elektronik bilgisayarların tasarımında büyük katkıları oldu, 1945’te Institute of Advanced Studies’deki bilgisayar projesini başlattı ve ölümüne değin bu projenin yöneticisi olarak çalıştı. 1953’te uzun menzilli balistik füzelerin geliştirilmesi amacıyla kurulan komisyonun başkanlığına, 1955’te Atom enerjisi Komisyonu’nun üyeliğine getirilen ve aynı yılın Ağustos’ unda kemik kanseri tanısı koyulan von Neumann, ilerleyen hastalığına karşın, yaşamının son bir buçuk yılını üzerindeki görevleri sürdürme savaşımı içinde geçirdi. İstanbul, Harvard, Princeton, Maryland üniversitelerinden onur doktorası almış olan von Neumann’a Albert Einstein ve Enrico Fermi ödülleri de verilmiştir.

Von Neumann matematik ve fiziğin çeşitli dallarında çalışmış ve ürün vermiş çok yönlü bir bilim adamıdır. Yaşamı boyunca yayımlamış olduğu 150 dolayındaki makalenin 20’si fizik, özellikle kuvantum fiziği üzerinedir. Öteki makaleleri kümeler kuramı, mantık, gruplar, eıgodik süreçler kuramı, operatörler kuramı ve sürekli boyutlu geometriler gibi kuramsal matematik konuları ile istatistik, sayısal çözümleme, şok dalgaları, hidrodinamik, aerodinomik, balistik, patlama problemleri, meteoroloji, oyun kuramı, bilgisayarlar ve otomatlar gibi uygulamalı konular üzerinedir.