John Emerich Acton kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
John Emerich Acton kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1834-1902) İngiliz tarihçi. Tarih belgelerini kullanarak Katoliklik’i güçlendirmeye çalışmıştır. John Emerich Edward Dalberg Acton 10 Ocak 1834’te İngiltere’de Naples’da doğdu, 19 Haziran 1902’de Tegernsee’de (bugün Federal Almanya’da) öldü. Paris’te başladığı öğrenimini İngiltere’de Catholic College of Oscott’da sürdürdü. 1848’de Münih’e giderek tarihsel belgelerden yararlanmayı yaygınlaştırmayı amaçlayan Katolik merkeze katıldı. Burada altı yıl ünlü Alman tarihçi Ignaz von Döllinger’le birlikte çalıştı. Döllinger, Acton’a yeni gelişen tarih yöntemini tanıttı ve tarihsel belgeleri kullanan tarihçi yöntemin Katoliklik’e uygulanabilirliğini gösterdi. 1855’te ABD’ye, 1856’da Rusya’ya, 1857’de de Döllinger’le birlikte italya’ya gitti.
1859’da ingiltere’ye yerleşti ve altı yıl için, İrlanda’dan Avam Kamarası’na temsilci seçildi. Liberallerde ortak hareket eden Acton, meclisin çok sessiz bir üyesiydi. Buna karşın, Liberaller’in başkanı Başbakan William Gladstone ile yakın dostluk kurmuştu. Acton’ın Gladstone’u çok etkilediği söylenmektedir. Bu yıllarda Katolik dergilere yazılar yazmaya ve danışmanlık yapmaya başladı. Dindaşları arasında eleştirel anlayışın yerleşmesini amaçlıyor, tarihi bulgularla Hıristiyanlık’ın ve Katolik Kilisesi’nin güçleneceğini savunuyordu. 1859’da Rambler adıyla yayımlanmaya başlayan, 1862’de The Home and Eoreign Review adıyla yayımını sürdüren dergideki yazılar Kardinal Wiseman’ın sansürüne uğradı. 1864’tePapa IX. Pius, dergideki görüşleri yanlış bulduğunu belirtince, derginin bağımsızlığının zedelendiğini düşünen Acton, editörlükten ayrıldı. 1870 Vatikan Konseyi’n-ce kabul edilen papalığın yanılmazlığı ilkesine şiddetle karşı çıktı. Papalığın geçici ve dünyevi gücünü onaylamıyor, tarihin gelişimi içinde ortaya çıkan olumsuz etkilerini açıklamaya çalışıyordu. 1874’te Times gazetesine yolladığı mektuplarda, tarihi örneklerle, papalığın tutarsızlıklarına dikkat çekerek ingiliz Katolikleri’ni harekete geçirmeye çalıştı. 1886’da English His-torical Review adlı derginin çıkarılmasına yardımcı oldu.
1895’te Cambridge Üniversitesi Modern Tarih kürsüsüne profesör olarak atandı. Modern tarih ve Fransız Devrimi üzerine verdiği dersler büyük ilgi ve beğeni topladı.
1899-1900 arasında Cambridge Modern History adlı on iki ciltlik tarih dizisini gerçekleştirmek için uğraştı. Dizi, birçok ülkeden uzman tarihçinin katkısıyla hazırlanacak geniş kapsamlı bir dünya tarihi olarak planlanmıştı. Bu projeyi gerçekleştirmek için harcadığı çaba onu fazlasıyla yordu. 1900’de felç geçirdi ve kısa bir süre sonra öldü.
Acton’ın makale ve ders notlarının birçoğu ölümünden sonra derlenerek yayımlanmıştır. “Democracy in Europe”, “The History of Freedom in Antiquity” ve “The History of Freedom in Christianity” adlı makaleleri, hazırlamayı düşündüğü özgürlük tarihi konusundaki yapıtın tek yayımlanmış bölümleriydi. Çalışmalarını kitap halinde toparlaya-mamasında, çok ayrıntıya girmesinin ve aşın titiz davranmasının da rolü vardı.
Döllinger’den büyük ölçüde etkilenmiş olan Acton, tarihi araştırma ve yazılarda gerçekliğe ve güvenilirliğe ulaşılmasına büyük önem veriyordu. Bu yaklaşımı, ayrıntılara verdiği önemle birleşince, birçok dili uzman sayılacak kadar iyi öğrendi. Siyasette, iktisatta ve dinde liberal görüşleri savundu.
Acton’ın siyaset ve tarihi ele alışında, ahlak öğesi önemli bir yer tutuyordu. Milliyetçiliğin, ırkçılığın ve bağnazlığın karşısındaydı. Ölümüne kadar Katolik Kilisesi’ne bağlı kalmasına karşın, papalık kurumunun politikasını şiddetle eleştirmiştir.
YAPITLAR:
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansklopedisi, 2. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983