John Couch Adams Kimdir, Hayatı, Keşifleri, Hakkında Bilgi
ADAMS, John Couch (1819-1892) İngiliz astronom ve matematikçi. Fransız astronom Le Verrier’den bir yıl önce, Neptün’ün varlığını saptamış ve yerini hesaplamıştır.
5 Haziran’da, Cornwall’daki Laneast’te doğdu. Orta halli bir çiftçi ailesinin çocuğu olan Adams, daha öğreniminin başlarında matematik yeteneğiyle sivrilmişti. Burslu olarak Cambridge Universitesi’nde okudu (1837-1843). İskoçya’daki St. Andrews Üniversitesi’nde matematik profesörlüğü yaptığı bir yıl dışında, yaşamının sonuna değin tüm çalışmalarım Cambridge Üniversitesi’nde sürdürdü. 1858’de aynı üniversitenin astronomi ve matematik profesörlüğüne, 1860’ta gene bu üniversiteye bağlı gözlemevinin yöneticiliğine getirildi. 21 Ocak’ta Cambridge’de öldü.
Neptün’ün keşfini hazırlayan olaylar, 1781’de Herschel’in Uranüs’ü bulmasıyla başlar. Astronomlar, bu yeni gezegenin yörüngesinde gözlemlenen yaklaşık 1 dakikalık bir sapmayı, o zamana değin olduğu gibi, Güneş sistemindeki diğer gezegenlerin çekim kuvvetleriyle açıklamaya çalıştılarsa da, konu uzun yıllar akılları kurcalayan bir sorun olarak kaldı.
Daha Cambridge’deki öğrencilik yıllarında günlüğüne düştüğü bir nottan da anlaşıldığı gibi, bu konu Adams’ın aklını iyiden iyiye kurcalıyordu. İki yıl boyunca, Uranüs cetvellerini inceledi, yeni gezegenin konumuna ve hareketine ilişkin tüm verileri değerlendirdi. Sonunda bilinen gezegenlerin etkisiyle açıklanamayan bu sapmaya henüz keşfedilmemiş başka bir gezegenin neden olduğu kanısına vardı. Nitekim, kendisinden önceki matematikçilerin çalışmalarından da yararlanarak, 1845 sonbaharında bu bilinmeyen gezegenin yerini ve yörüngesini hesaplamayı başardı. Vardığı sonucu bir raporla Cambridge Gözlemevi müdürüne sunduysa da konuya gereken ilgi gösterilmedi. Bu arada, Adams’la aynı zamanda konuya eğilmiş olan Fransız astronom Le Verrier de çalışmalarını sonuçlandırmış ve 1846 Haziranı’nda sonuçları Berlin Gözlemevi’ne göndermişti. Adams’m raporu üzerinde çalışmaya başlayan Cambridge Gözlemevi Ağustos ayı içinde giriştiği gözlemlerden olumlu bir sonuç alamazken, 23 Eylül 1846’da Berlin Gözlemevi Le Verrier’nin hesapları doğrultusunda bu yeni gezegeni gözlemlediğini açıkladı. Gezegenin yeri ile, Adams’ın hesapları arasında yalnızca bir derecelik bir boylam farkı vardı. Olay, astronomlar arasında büyük tartışmalara yol açtı ve gezegene Le Verrier’nin adının verilmesini isteyen öneri geri çevrildi. Sonuçta, uzlaşmalı olarak “Neptün” adı verilen bu yeni gezegenin keşfi her ne kadar Adams’a maledilmezse de, onun bu konudaki öncülüğünün ve inançlı çalışmasının değeri bugün bütün bilim dünyasınca kabul edilmiştir.
Adams, Güneş sisteminin dinamiği konusunda, çağının yetkin astronomlarından biri olarak tanınmıştır. Ay’ın hareketindeki yüzyıllık hızlanmayı açıklayan Laplace’ın yaklaşımına başlangıçta karşı çıktıysa da, sonradan onun varsayımının geçerli olduğunu kabul etti. Yine Le Verrier ile birlikte, 1866’da gözlemlenen Leonit göktaşı yağmurununyörüngesiy-le 1866-1 kuyrukluyıldızının yörüngesinin çakıştığını saptadı. Her yıl kasım ayı içinde gözlemlenen ve Aslan takımyıldızı içindeki bir noktadan yayılan bu göktaşı yağmurlarının en belirgin olduğu yıllarda, aynı yörüngeyi izleyen bir kuyrukluyıldızın da gözlemlenmesi üzerine, iki astronom bu göktaşlarının bir kuyrukluyıldızın parçalanmasından ileri geldiğini öne sürdüler. Adams’m notlan ölümünden sonra W.G. Adams ve R.A. Sampson tarafından derlenerek The Scientific Papers of John Couch Adams adıyla 1896-1900 yılları arasında iki cilt olarak yayımlanmıştır.
• YAPITLAR: The Scientific Papers of John Couch Adams, (ö.s), W.G. Adams ve RA. Sampson (der.), 2 cilt, 1896-1900, (“John Couch Adams’ın Bilimsel incelemeleri”).
• KAYNAKLAR: M, Grosser, The Discovery of Neptune, 1962; H.S. Jones, John Couch Adams, The Discovery of Neptune, 1947.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi