Johann Bayer Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
BAYER, Johann (1572-1625) Alman astronomi bilgini. Yıldız astronomisinde çağdaş adlandırma sisteminin temellerini atmıştır.
1572’de Bavyera’daki Rain kentinde doğdu. Yaşamı üstüne çok az şey biliniyor. Hukuk öğrenimi görmesine karşın tüm zamanını tanrıbilim ve astronomi çalışmalarına ayıran Bayer, çağının en zengin yıldız kataloğu olan Uranometria’yı (“Gökyüzü Ölçümü”) bitirdiğinde soyluluk unvanıyla ödüllendirildi. 7 Mart 1625’te Augsburg’da öldü.
Birbirine yakın yıldızları kümeleştirip, gökyüzünde biçimlenen bu kümeleri birtakım canlılara ya da nesnelere benzeterek takımyıldız kavramını ortaya atan Eski Yunan astronomlarıdır. 8. yy’dan başlayarak astronomide söz sahibi olan ve Eski Yunan geleneğini sürdüren Araplar, bilinen parlak yıldızların her birine özel bir ad verdiler. Genellikle eski efsane kahramanlarından, hayvan ya da eşya adlarından kaynaklanan Eldeberan, Hamel, Mizar, Sirrah, Mirfak gibi bu Arapça adlar yüzyıllar.boyunca kullanıldı. Sonraları Avrupalı astronomlar yeni tanınan yıldızlara Latince adlar verince, yıldız adlandırması tam bir kargaşalığa dönüştü, üstelik bu adlandırma, bir yıldızın hangi takımyıldız içinde bulunduğuna ilişkin en küçük bir ipucu vermiyordu.
Bayer, 1603’te yayımlayacağı Uranometria adlı yapıtını hazırlarken bu karışıklığı düzene sokmayı düşündü ve bugün de kullanılan yeni bir adlandırma sistemi geliştirdi. Bu sistemde, bir takımyıldızın çıplak gözle görülebilen tüm yıldızları parlaklık derecesine göre sıralanır ve eski Yunan alfabesinin harf sıralamasını izleyerek, en parlak yıldızdan başlamak koşuluyla her yıldız bir harfle gösterilir. Örneğin, α (alfa), ) β (beta), γ (gamma), δ (delta) ve ε (epsilon) harfleri, bir takımyıldızın en parlak ilk beş yıldızını simgeler; her harfin ardına takımyıldızın Latince adı da eklenerek o yıldızın hangi takımyıldızda yer aldığı belirtilir. Arap astronomların Eldeberan adını verdikleri yıldız, bugün Bayer’in adlandırmasına göre, Taurus (Boğa) takımyıldızının en parlak yıldızı olduğundan a Tauri diye bilinir.
Brahe’nin kataloguna 500 yeni yıldızın konumunu ekleyen ve güney gökküredeki on iki takımyıldızı ilk kez tanımlayan Bayer’in Uranometria’sı, o güne dek hazırlanmış en zengin yıldız katalogu olmaktan öte, asıl önemini bu adlandırma sisteminden alır. Ancak Bayer’in sistemi, parlaklığı değişen yıldızlar nedeniyle bugün bazı değişiklikler gerektirmektedir. Örneğin Orion’un (Oriyon) α yıldızı değişken yıldız olduğu için, bugün parlaklık sıralamasında β yıldızından sonra gelir.
Bayer kendisinden yüzyıllarca sonra bile geçerliğini koruyan ve yıldız astronomisinde uluslararası bir dil oluşturan sağlam bir adlandırma sistemi kurmakla astronomiye değerli bir çalışma kazandırmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Uranometria, 1603, (“Gökyüzü Ölçümü”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi