Jeodezik Kubbe Nedir

Jeodezik Kubbe

Kiiçiik boyutlu öğelerin bir küre ya da küre parçası yüzeyinde üçgenlerden oluşan bir ağ yapacak biçimde birleştirilmesinden elde edilen uzaysal taşıyıcıya jeodezik kubbe denir. Küçük boyutlu öğeler, taşıyıcı gücü yüksek çelik, alüminyum gibi malzemelerden yapılmış çubuklar olabileceği gibi, taşıyıcı güçleri daha az olan plastik, hatta karton gibi malzemelerden yapılmış şeritler de olabilir. Ağ üstündeki üçgenlerin, üçgenin türevi olan çokyüzlüler ile oluşturulması, kubbenin taşıyıcı gücünü daha da yükseltir. Arada kalan boşluklar hafif malzemelerle doldurularak yapı örtüsü tamamlanır.

Jeodezik kubbe yüksek taşıyıcı gücüne karşın hafif, çabuk ve kolay kurulabilen, düşük maliyetli bir taşıyıcıdır. Çok geniş bir alanı, olabilen en küçük yüzeyle sarar. Bu nedenle de daha çok bu tür taşıyıcıları gerektiren işlevlerde, örneğin fabrika, eğlence ve kültür merkezi, spor salonu gibi yapılarda geniş uygulama alanı bulmuştur. Küçük boyutlu öğeler prefabrikasyona elverişlidir. Taşıyıcının hafifliği ve sağlamlığı ise başka bir yerde kurulduktan sonra helikopterle yerine taşınabilme olanağını sağlar.

Jeodezik kubbenin bulucusu ABD’li mühendis R. B. Fuller’dir. Fuller, ilkelerini 1947’de ortaya koyduğu bu taşıyıcıya ilişkin patenti 1954’te almıştır. İlk büyük ölçekli uygulaması Ford Motor Şirketi için yapılan 28 m çaplı kubbedir. Gene Fuller tarafından bir otomobil şirketi için yapılan bakım onarım işliği 117 m çapla en geniş açıklıklı jeodezik kubbe uygulamasıdır. Çeşitli fuar ve sergiler için tasarlanan ABD pavyonlarında da jeodezik kubbeler uygulanmıştır. Bunların içinde Afganistan’daki Kabil Fuan’nda yapılan jeodezik kubbe kırk sekiz saat içinde kurulmuş, Moskova Fuan için kurulan 60 m çaplı olanı ise fuarın bitiminden sonra satın alınarak Moskova’da Sokolniki Parkı’na yerleştirilmiştir. Bu alandaki önemli yapıtlardan biri de yine Fuller’in Montreal Uluslararası Sergisi EXPO 67 için tasarladığı ABD pavyonudur. İç içe iki jeodezik kubbeden oluşan bu yapı, 75 m çapı ve 41 m yüksekliğiyle, Fuller’in denetimli iklim koşullan sağlayacak örtü tasarımlarının küçük ölçekte bir uygulaması niteliğindedir. Günümüzde dünyanın pek çok yerinde çok sayıda jeodezik kubbe uygulaması bulunmaktadır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi