Jean Tinguely Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

TINGUELY, Jean (1925 – Bern, 30 Ağustos 1991)

İsviçreli heykelci ve deneysel sanatçı. Devinim öğesini raslantısal bir biçimde kullandığı yapıtlarıyla tanınmıştır.

Fribourg’da doğdu. Çocukluğu Basel’de geçti. 1941-1945 arasında bu kentteki Uygulamalı Güzel Sanatlar Okulu’nda öğrenim gördüğü sırada devinim kavramına ilgi duydu ve ilk “meta-mekanik” deneylerini yaptı. 1953’te Paris’e yerleşti ve mekânsal strüktürler üstünde çalışmaya başladı. Bu yapıtlarında devinim öğesinin yanı sıra sesi de kullandı. 1960’ta Nouveaux Realistes (Yeni Gerçekçiler) adlı grubun kuruluşuna katıldı. Aynı yıl, kendi kendini yok eden ilk yapıtını gerçekleştirdi. 1970’lerde halkın da katılabileceği sokak gösterileri düzenledi.

Tinguely sanat yaşamına 1940’ların başlarında “meta-mekanik” deneyler yaparak başlamış ve ses çıkaran sudolapları üretmiştir. Bunu izleyen mekânsal strüktürlerinde çelik teller kullanmış ve bir kol aracılığıyla yapıtın devinmesini sağlamıştır. Amacı sanat yapıtının yaratıcı niteliğini sürekli kılmaktı. Tinguely, 1950’lerde, bir araya getirdiği nesnelerin devinim yoluyla birbirlerine çarparak ses çıkarttıkları yapıtlar gerçekleştirmiştir. Tüm bu araştırmaları onu, kendi kendini yok eden yapıtlar üretmeye götürmüştür. 1960’ta tasarladığı Nem York’a Saygı adlı yapıtını, piyano, yazı makinesi, klakson gibi nesnelerden oluşturmuş, buna kimyasal maddeler de eklemiş ve yapıta elektrik akımı verildiğinde zincirleme bir hareketin başlayarak tümünün yanması ve kendi kendini yok etmesini düşünmüştür. Programlamadaki bir yanlışlık sonucu, New York Modern Sanatlar Müzesi bahçesinde kurulan bu dev yapıt tümüyle yanmamışsa da, ertesi yıl Kopenhag’da Louisiana Müzesi’nde, 1962’de de LasVegas’da Dünyanın Sonu için Bir Çalışma adlı tasarımı başarıyla yok olmuştur.

Tinguely, bu yapıtlarının yanı sıra “işlevsiz makineler” adını verdiği ve çoğu kez çeşitli hurdaları bir araya getirerek devinim öğesiyle birleştirdiği, Baluba dizisi gibi yapıtlar da üretmiştir.

• YAPITLAR (başlıca): Baluba Sayı 3, 1959, Ludwig Müzesi, Köln.

• KAYNAKLAR: K.G.P. Hulten, Jean Tinguely, ‘Meta’,1975.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi