Filozof Biyografileri

Janos Bolyai Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

BOLYAI, Jânos (1802-1860)

Macar matematikçi. Eukleidesçi olmayan geometrinin kurucularındandır.

15 Aralık 1802’de, Avusturya-Macaristan Imparatorluğu’nun sınırları içindeki Kolozsvar (bugün Romanya’daki Cluj) kentinde doğdu. Bazı kaynaklarda küçük adı Johann olarak geçer. Babası Farkas (Wolfgang) Bolyai (1775-1856), edebiyat, resim ve müzikle de yakından ilgilenen değerli bir matematikçiydi. 1817’de yayımladığı Mohamed vagy a dicsöseg qyözedelme a szerelmen (“Mehmed ya da Şan ve Şerefin Aşkı Yenmesi”) adlı trajedisinde Fatih Sultan Mehmed’in yaşamından bir kesiti işleyen baba Bolyai, küçük yaştan başlayarak oğlunun matematik ve müzik eğitimini üstüne aldı ve Jânos’unher iki konuda da üstün yetenekli olduğunu, özellikle keman çalmadaki ustalığını farketmekte gecikmedi. 1815’ten 1818’e değin Marosvâsârhelv’de (bugün ’Romanya’da Cantor, kümeler kuramım ortaya atarken Bolzano ’ dan etkilendiğini açıkça belirtir.

Bolzano,yaşadığı çağda daha çok bir Tannbilimci ve ahlakçı olarak tanınıyordu. Bu konularda verdiği derslerde toplumcu görüşler yaydı. Çalışmadan sağlanan özel mülkiyete karşı çıkarak, insanın onsuz olunmaz nitelikleri savdığı eşitlik ve insan hakları için her türlü özveriye katlanılması gereğini savundu. Bu derslerde biçimlendirdiği görüşlerini, Von dem besten Staate başlığı altında, kitap haline getirmiş ancak bunu yaşamı süresince yayımlatamamıştır. Tanrıbilim alanında Bolzano, katolikliğin sağduyuya uyduğunu göstermeye çalışır. Bu amaçla, katolikliğin içerdiği mistik öğeleri ya görmezden gelir ya da bunları simgeler olarak yorumlar. Toplum ahlakı konusunda Bentham’ı anımsatan bir yararcılık benimser. Ona göre, ahlakın en üst ilkesi “Bizim için olanaklı olan bütün eylemler arasından, sonuçları tartıldığmda, çoğunluğu her yönüyle daha iyiye götürecek olam” seçmeyi gerektirir.