Filozof Biyografileri

Jan Tinbergen Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

TINBERGEN, Jan (1903 – 9 Haziran 1994) Hollandalı iktisatçı, iktisadi dalgalanmalar ve planlama üstüne yaptığı çalışmalarıyla tanınmıştır.

12 Nisan 1903’te La Haye’de doğdu. 1922-1926 arasında Leiden Üniversitesi’nde fizik öğrenimi gördü. 1929’da doktora derecesi aldıktan sonra, Amsterdam Üniversitesi’nde istatistik okutmanı, 1933’te Rotterdam’daki Netherlands School of Economics’de profesör oldu. 1929-1945 arasında Merkezi İstatistik Bürosu’nda, 1936-1938 arasında Milletler Cemiyeti’ nde görev aldı. 1945’te yeni kurulan Hollanda Merkezi Planlama Bürosu’na yönetici olarak atandı. 1955’te bu görevinden ayrılan Tinbergen, bir yıl Harvard Üniversitesi’nde konuk profesörlük yaptıktan sonra, Netherlands School of Economics’de gelişme planlamacılığı üzerine dersler verdi. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu birçok ülkeye ve Dünya Bankası, İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) gibi uluslararası kuruluşlara danışmanlık yaptı. 1965-1972 arasında Birleşmiş Milletler Gelişme Planlaması Komitesi’nde başkanlık görevinde bulundu. 1969’da iktisadi süreçlerin çözümlenmesi için geliştirdiği uygulamalı dinamik modeller nedeniyle, Ragnar Frisch ile birlikte Nobel iktisat ödülünü aldı. Halen (1985) Rotterdam’daki Erasmus Üniversitesi’ nde profesörlük yapmaktadır.

Tinbergen’in, piyasaların ve ekonomilerin işleyişine ilişkin ampirik ve nicel çalışmalarının çoğu, talep ile ilgilidir ve gelir ve fiyatlardaki değişimlerin talep üzerindeki etkilerini hesaplamaya yöneliktir. Piyasanın arz ile talep arasında kendiliğinden bir uyarlanma sağladığını ileri süren Neo-Klasik büyüme modellerinin tersine, Tinbergen, arzın bir yıl önceki fiyatların süreceği tahminine, talebin ise, o yılın fiyatlarına dayalı olduğunu ve dolayısıyla piyasa ekonomisinde istikrarsızlığa yol açan bir belirsizliğin var olduğunu ileri sürmektedir. Tinbergen, arzın belirli bir zaman gecikmesi ile, talebin ise böyle bir gecikme olmaksızın fiyatların fonksiyonu olduğu saptamasından yola çıkarak, bir devresel hareketler ve fiyat dalgalanmaları modeli kurmuş, hükümetin tam istihdamı ya da belirlenen büyüme oranını sağlamak için, arz ve talebi düzenleyici önlemler almak zorunda olduğunu ileri sürmüştür.İlk kezl936’da Hollanda ekonomisi için 24 denklemli bir model oluşturmuş, ABD’de 1919-1932 arası dönem için, İngiltere’de de 1870-1914 arası dönem için, iktisadi dalgalanmaları açıklamaya yönelik çalışmalar yapmıştır.

Tinbergen’e göre, iktisat politikalarının amacı, devresel dalgalanmaları ortadan kaldırmak değil, enflasyonun ve depresyonun aşırı etkilerini en aza indirmek olmalıdır. Hükümet bu amaca ulaşmak için mali, parasal ya da daha doğrudan müdahalelerde bulunmalıdır. Tinbergen’in modelinde, bir nicel hedefler amacına ulaşabilmek için, en azından eşit sayıda nicel araç kullanılması gerekmektedir.

Azgelişmiş ülkelerde, yapısal dengesizlik nedeniyle piyasa fiyatlarının kaynakların en iyi bir biçimde dağılımını sağlayamayacağını ve iktisadi planlarda tam rekabet denge fiyatlarını yansıtan gölge fiyatların kullanılması gerektiğini ileri süren Tinbergen’e göre, kamu kesimi, emek, sermaye ve döviz gibi kaynakları gölge fiyatlarına göre kullanmalı, özel kesim de, piyasa * fiyatları, vergi ve sübvansiyonlar yoluyla düzeltilerek, gölge fiyatlara uyarlanmalıdır. Tinbergen planlama sürecini üç aşamaya ayırmaktadır. Makro aşamada, ekonominin istenilen büyüme oranı ve tasarruflar, orta aşamada sanayilerin seçimi ve bölgelere dağılımı, mikro aşamada da proje seçimi kararları alınmaktadır.

• YAPITLAR (başlıca): Statistical Testing of Business Cycle Theories, 2 cilt, 1939, (“İktisadi Bunalım Kuramlarının İstatistiksel Sınanması”); Mathematical Models of Economic Crowth (H.C.Bos ile), 1962, (“Matematiksel İktisadi Büyüme Modelleri”); Central Planning, 1964, (“Merkezi Planlama”); Income Distribution, 1975, (“Gelir Bölüşümü”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi