Jan Oort Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

OORT, Jan Hendrik (1900)

Hollandalı astronomi bilgini. Gökada’nın biçimi, büyüklüğü ve kendi çevresindeki dönüşüne ilişkin buluşlarıyla tanınır.

28  Nisan 1900’de Franeker’de doğdu. Groningen Üniversitesi’nde tamamladığı astronomi öğreniminin ardından 1921’de ABD’ye giderek Yale Üniversitesi Gözlemevi’nde araştırmalar yaptı. Ertesi yıl ülkesine döndü, 1924’te doktorasını verdi ve Leiden Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1935’te profesörlüğe, 1945’te de Leiden Üniversitesi’ nin gözlemevinin yöneticiliğine getirildi. Bu görevini emekli olduğu 1970 yılına değin sürdüren Oort, 1958-1961 arasında Uluslararası Astronomi Birliği’ nin başkanlığını yaptı.

Oort’un ilk önemli çalışması Gökada’nın devinimini ve boyutlarını açıklamayı amaçlıyordu. Bu alandaki ilk kapsamlı kuram Oort’un Groningen’deki öğretmenlerinden biri olan J.C.Kapteyn tarafından geliştirilmişti. Yıldızların ters yönde yol alan iki grup oluşturduklarını, bir bölümü öne doğru ilerlerken bir bölümünün de geriye doğru yol aldığını gösteren gözlemlere dayanarak merkezinde Güneş’in bulunduğu iki ana akıntıdan oluşan bir Gökada modeli geliştiren Kapteyn’in kuramına 1917’de H.Shapley tarafından karşı çıkılmış ve Gökada’nın kendi içinde yer alan bir merkez çevresinde dönmekte olduğu öne sürülmüştü. 1925’te isveçli astronom B. Lindbland (1895-1965) kendi çevresinde dönen Gökada modelini daha da geliştirmeyi başarmıştı.

Kendi çevresinde dönen Gökada modeli de yine yıldızların ters iki yönde deviniyor oluşlarına dayanıyor, ancak bu gözlemi farklı yönlerde değil farklı hızlarda devinmekle açıklıyordu. Bir merkez çevresindeki yörüngede dönen cisimler merkezden uzaklıklarına bağlı olarak farklı hızlarda dönerler. Merkeze yakın olanların hızları uzak olanların hızlarından daha fazladır. Eğer Gökada’nın kendi içinde yer alan bir merkez çevresinde döndüğü varsayılırsa, bu merkezle Güneş arasındaki yıldızlar Güneş’i geride bırakırlarken merkezden uzaklıkları Güneş’inkine oranla daha fazla olanlar Güneş’ten geride kalırlar, bir başka deyişle Güneş sisteminden bakıldığında ters yöne doğru yol alıyor gibi görünürler.