Jan Evangelista Purkinje Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

PURKİNJE, Jan Evangelista (1787-1869)

Çek fizyoloji, histoloji ve embriyoloji bilgini. Kendi adıyla anılan çeşitli anatomik yapıları ve fizyolojik olguları tanımlamıştır.

17 Aralık 1787’de Bohemya’daki Libochovice’de (bugün Çek Cumhuriyeti’nde) doğdu, 28 Temmuz 1869’da Prag’da öldü. Asıl adı olan Purkyne’yi, o zamanlar Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun sınırlan içindeki Bohemya’nın egemen dili olan Almanca’da doğru okunabilmesi için Purkinje biçiminde değiştirdiğinden bu adla tanınır. Küçük yaşta yetim kalınca, bakımını ve ilk eğitimini Güney Moravya’daki bir manastınn rahipleri üstlendi. Bu manastırın bağlı olduğu Katolik tarikatının okullarında Almanca, Latince ve felsefe öğrenimi görerek din adamı olmaya hazırlanırken, çağdaş filozofların, özellikle Fichte’nin etkisinde kalıp rahip olmaktan vazgeçti ve 1807’de Prag’a giderek önce felsefe öğrenimini tamamladı, ardından Goethe’nin dostluğunu ve yakın ilgisini kazanmasına neden olan, “görmenin öznel yanları” konulu bitirme teziyle 1818’de tıp diplomasını aldı. Aynı yıl Prag Üniversitesi’nde anatomi asistanı olarak göreve başladıysa da, liberal görüşleri nedeniyle bu çevrede uzun süre barınamadı ve Goethe, Rudolphi gibi etkili bilim adamlarının desteğiyle 1823’te Breslau (bugün Polonya’da Wroclaw) Üniversitesi’nde fizyoloji profesörlüğüne atandı. Başlangıçta bu atamaya şiddetle karşı çıkan Breslau Tıp Fakültesi’nde kısa sürede değerini kabul ettiren ve 1839’da üniversiteye bağlı ilk fizyoloji Araştırmaları Enstitüsünü kuran Purkinje, 1850’de kendisini fizyoloji profesörü olarak göreve çağıran Prag Üniversitesi’ne geçti ve ölünceye değin bu üniversitede öğretim görevini sürdürdü.

Yaşadığı dönemde çok ateşli bir Çek milliyetçisi olarak tanınan Purkinje, Çekçe’nin Prag Üniversitesi’nde öğretim dili olması, ülkesinde bilim adamlarının yetişmesi ve ulusal bir akademi kurulması için çalışmış, Goethe ve Schiller’in yapıtlarını ilk kez Çekçe’ye kazandırmıştır. Oğlu Karel Purkyne (1834-1868) de, özellikle Cervantes’in Don Kişot’u için yaptığı resimlemelerle tanınan ünlü bir ressam ve sanat eleştirmenidir.