James Hutton Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Jeolojinin amacının, yerkabuğuyla ilgili nesnel veriler derlemek, bu verileri düş gücü ve varsayımlardan olanaklı olduğu ölçüde kaçınarak bir bütünlüğe kavuşturmak ve bu bütünlüğe uyan bir kuram geliştirmek olduğuna inanan Hutton “Tekdüzelilik” (üniformitaryanizm) ilkesiyle çağdaş jeolojinin temelini atmıştır. Tekdüzelilik ilkesine göre Yerküre, tarihinin başlangıcından bugüne değin her zaman aynı etkiler altında kalmış, aynı değişiklikleri yaşamıştır, dolayısıyla Yerküre’nin tarihini anlamakta bugünkü yapısından ve bugün gözlenebilen olaylardan yola çıkılabilir.

Hutton çimentolaşmış çakıllardan oluşan tortul kayalarla çakıl taşlarını, kumtaşlarıyla kumları, organik birikintilerle kireç taşlarını karşılaştırarak, karaları oluşturan tortul kayalarla deniz dibinde bulunan çökeltiler arasında bir koşutluk bulunduğunu saptadı ve bugünkü karaların başlangıçta sular altında bulunduklarını ve sonradan, büyük bir olasılıkla volkanik hareketler sonucunda su yüzeyinin üstüne çıktıklarını öne sürdü. Karaların sertliğini, yükselme sırasındaki basınç ve yüksek sıcaklıkla, ortaya çıkan yükselti farklılıklarını kayaların dirençlerinin aynı olmayışı ve yerçekimiyle açıkladı.

Yer’in bir bölümü yanardağlar yoluyla dışarı atılan iç ısının, önceden inanıldığı gibi kömür yataklarının yanması ya da prit katmanlarının oksitlenmesinin değil, derinliklerde bulunan ergimiş bir kütlenin varlığının bir sonucu olduğunu ilk kez öne süren Hutton’a göre, çeşitli bölgelerde rastlanan som kayalar volkanik hareketler sonucunda bu ergimiş kütlenin bir bölümünün yeryüzüne çıkmasıyla oluşmuştur.

Dünyanın altı bin yıl önce yaratıldığını belirten Incil’e ters düşen görüşleri ve tekdüzelilik ilkesi nedeniyle ağır eleştirilere uğrayan Hutton’m kuramı sonraları yakın arkadaşı John Playfair’ın (1748-1819) çabasıyla daha iyi anlaşılmış, yaygın biçimde kabul edilmiş ve çağdaş jeoloji kuramlarına varan yolu açmıştır.

• YAPITLAR (başlıca): Theory of the Earth, 1795-1798, (“Yer Kuramı”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi