James Gregory Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GREGORY, James (1638-1675)

İskoç matematik bilgini. İlk yansımalı teleskop düşüncesini ortaya atmış, yüksek hesabın temel teoremini kanıtlamayı başarmıştır.

Kasım 1638’de İskoçya’nın Aberdeen kenti yakınlarındaki Drumsak’da doğdu, Ekim 1675’te Edin-burgh’da öldü. Yükseköğrenimini Aberdeen’deki Marischal College’da tamamladıktan sonra, gökbilim ve matematik alanlarındaki araştırmaları açısından daha elverişli bir ortam bulmak umuduyla 1662’de gittiği Londra’da Optica promota (“Optiğin Gelişimi”) adlı yapıtla adım duyurmayı başardı. 1664’ten sonraki dört yılı İtalya’da, Padova Üniversitesi’nde Toricelli’nin öğrencilerinden Stefano degli Angeli’nin yanında, özellikle matematik konusundaki bilgilerini geliştirmekle geçirdi. 1668’de ülkesine döndü ve St.Andrews Universitesi’nde matematik profesörü olarak çalışmaya başladı. 1674’te Edinburgh Üniversitesi’nin matematik bölümü başkanlığına getirilen Gregory, ertesi yıl, 37 yaşında yaşamını yitirdi.

Optica promota adlı yapıtında sonraları Hooke tarafından benzerinin yapımı gerçekleştirilecek olan ilk aynalı teleskop tasarımına ve Yer ile Güneş arasındaki uzaklığı, Merkür ve Venüs’ün geçişlerinden yararlanarak hesaplamayı sağlayan bir yönteme yer vermiş olan Gregory, İtalya’da bulunduğu dönemde yazdığı Ver a circuli et hyperbolae quadratura’da (“Daire ve Hiperbolün Doğru Kareleştirilmesi”), Arkhimedes’in çember uzunluğunu hesaplamakta kullandığı bir yöntemi genel koniklere uyguladı. Serilerden yararlandığı bu çalışmada bir yandan yakınsaklık kavramına açıklık getirirken, bir yandan da cebirsel fonksiyonlarla cebirsel olmayan fonksiyonlar arasındaki ayrımı belirledi. Yine aynı dönemde yazdığı Geometriae pars universalis (“Geometrinin Evrensel Bölümü”) adlı kitapta daha önce geliştirilmiş yüksek hesap tekniklerini dizgesel biçimde ele alıp geometrik çözümleme araçları olarak kullandı. Yüksek hesabın temel teoreminin ilk kanıtını da içeren bu kitabı izleyen Exercitationes geometricae’da (“Geometri Alıştırmaları”), integral almakta etkili bir teknik olan “Simpson’s kuralı”nın ilk uygulamasına ve log (1X/ e) ilişkin Mercator serilerinin geometrik bir kanıtına yer verdi.

Gregory, yaşamının son yıllarında gerçekleştirdiği çalışmalarını yayımlamamıştır. Ancak dostu John Collins ile yaptığı yazışmalar Gregory’nin, matematiksel analize ilişkin, binom ve Taylor serileri ve Newton interpolasyonu gibi birçok aracı çağdaşlarından önce bulmayı başardığını göstermektedir.

•    YAPITLAR (başlıca): Optica promota, 1663, (“Optiğin Gelişimi”); Ver a circuli et hyperbolae quadratura, 1667, (“Daire ve Hiperbolün Doğru Kareleştirilmesi”); Geometriae pars universalis, 1668, (“Geometrinin Evrensel Bölümü”); Exercitationes geometricae, 1668, (“Geometri Alıştırmaları”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi