Jacques Monod Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

MONOD, Jacques (1910-1976)

Fransız biyokimya ve mikrobiyoloji bilgini. Enzim ve protein sentezini yönlendirerek hücre metabolizmasını düzenleyen genlerin işlevini açıklığa kavuşturmuştur.

Jacques Lucien Monod 9 Şubat 1910’da Paris’te doğdu, Cannes’da öldü. Paris Üniversitesi Fen Fakültesinde doğabilimleri öğrenimi görerek 1931’de lisans, 1941’de doktora derecesini aldı. İlk çalışmaları yaşamın başlangıcına ilişkindi; bir süre sonra ilgisini genetiğe ve özellikle bakteri kültürlerinin gelişmesinde rol oynayan kimyasal süreçlere yöneltti. 1934’te zooloji asistanı olarak Paris Fen Fakültesi’ne giren Monod, 1936’da Rockefeller Vakfı’ndan bir yıllık araştırma bursu alıp ABD’de, California Institute of Technology’de Morgan’ın yanında çalıştı. 1945’te Paris Üniversitesi’nden ayrılıp Pasteur Enstitüsü’ne girdi ve 1954’e değin Mikrop Fizyolojisi Laboratuvarı’nın, 1954’ten 1971’e değin Hücre Biyokimyası Bölümü’nün başkanlığını yürüttü. 1957’de Paris Üniversitesi Fen Fakültesi’nde, 1967’de College de France’ta profesörlüğe atanmasına karşın Pasteur Enstitüsü’nden ölünceye değin ayrılmadı ve 1971’de enstitünün yöneticiliğine getirildi.

II. Dünya Savaşı yıllarında Ulusal Direniş Cephesine katılan ve Fransa’nın Alman işgalinden kurtarılmasındaki yararlılıkları nedeniyle kendisine Legion d’honneur nişanı ve savaş madalyası verilen Monod, başta Fransız Bilimler Akademisi, Royal Society ve ABD Ulusal Bilimler Akademisi olmak üzere Fransa ve yabancı ülkelerdeki birçok bilim kuruluşunun üyeliğine seçilmiş, Jacob ve Lwoff ile birlikte 1965 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü almıştır.

Monod, Paris Pasteur Enstitüsü’nde Jacob ve Lwoff ile birlikte çalışmaya başladığında, genetik bilginin aktarımından genlerin temel maddesi olan DNA’nın (dezoksiribonükleik asit) sorumlu olduğu biliniyordu, ancak gerekli enzimlerin ve proteinlerin üretimini başlatacak olan kalıtıma ilişkin bilgilerin iletilmesini sağlayan karmaşık kimyasal süreçler üstüne bilinenler oldukça azdı. Önce Lwoff ile birlikte bakteri virüsleri (bakteriyofajlar) üzerinde çalışan Monod, Beadle ve Tatum’un bulgularını doğrulayan sonuçlar elde etti. Bir hücredeki binlerce enzimden herbirinin üretiminden ve denetlenmesinden sorumlu ayrı bir gen vardı. 1958-1961 arası Jacob ile birlikte sürdürdüğü araştırmaları ise, DNA molekülünde kodlanmış genetik bilgiyi hücredeki protein sentezinin merkezi olan ribozoma taşıyan ve böylece protein üretimini başlatan “haberci RNA”nın (ribonükleik asit) varlığını bulmalarıyla sonuçlandı. Ardından, genetik bilginin iletilmesi ve bu bilginin ışığında gerekli enzimlerin üretilmesi sürecinde üç tür genin rol oynadığını açıkladılar: hangi enzimin üretileceğini belirleyen “düzenleyici genler” ve bu enzimin molekül yapısını belirleyerek sentezini yöneten “yapısal genler” birbiriyle bağlantılı olarak çalışıp, enzim üretiminin sorumluluğunu bölüşürken, aralarındaki bağlantıyı ve iletişimi de “operatör genler” sağlıyordu.

Kalıtım biyokimyasının en önemli çalışmalarından biri olan ve yaşamın en derin gizlerinden birini açıklığa kavuşturan bu araştırmalarının ötesinde Monod, 20. yy’ırı en ünlü bilim felsefecilerinden biridir. 1971’de yayımlandığında büyük yankı uyandıran ve birçok dile çevrilen Le hasard et la necessite (Raslantı ve Zorunluluk) adlı yapıtında yaşamın başlangıcı sorununa da eğilerek, canlıların varlığından önceki ilkel evrenin okyanuslarında nükleik asit moleküllerinin bir rastlantıyla karşılaşması sonucunda hayatın başladığını öne sürmüş, canlıların evriminde rastlantı ve değşinimin (mütasyon) rolünü ön plana çıkarmıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Le hasard et la necessite, 1971, (Raslantı ve Zorunluluk, 1983).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi