Jacobo Arbenz Guzman kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Jacobo Arbenz Guzman kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1913-1971) Guatemalalı devlet adamı. Cumhur­başkanlığı döneminde ABD egemen­liğine karşı çıkmış, önemli reformlar yapmıştır. 14 Eylül 1913’te Quezaltenango’da doğdu, 27 Ocak 1971’de Meksika’da öldü. Guatemala’ya göç etmiş İsviçreli bir eczacının oğludur. Eğitimini Gua­temala Harp Akademisi’nde tamamladı. 1944’te albay rütbesinde iken Cumhurbaşkanı Jorge Ubico’yu de­viren darbenin hazırlanmasına katıldı. 1949’da, Arevalo Hükümeti’nde savaş bakanlığına getirildi. 1950’de yapılan seçimlerde cumhurbaşkanı seçildi, 1951’de göreve başladı. Arevalo döneminde yükselen sosyalist ve komünist hareketlerin istemleri doğrultu­sunda bir program uygulayacağını açıkladı; temel hedefleri, tarımda köklü bir reform ve ülkedeki ABD egemenliğine son vermekti.

Arbenz Guzman, 1952’de çıkarttığı tarım yasası ile Guatemala’da büyük gücü olan ABD’nin Birleşik Meyvacılık Şirketi’ne ait plantasyonları millileştirdi. Karşılığında ödeme yapılmadan gerçekleştirilen bu millileştirme, ABD Hükümeti’nin büyük tepkisine yol açtı. Ülkedeki öbür yabancı sermayeli kuruluşlar da düşük bedellerle millileştirilmeye başlandı. Bir yandan da millileştirilen toprakların bir bölümü yerlilere dağıtıldı.

Arbenz Guzman yönetimi, ABD diplomatları, kilise ve ülkedeki ABD yanlısı aydınlar ve sermaye çevrelerince şiddetle eleştirildi. Arbenz Guzman bu eleştiri ve saldırılara uluslararası toplantılarda, özel­likle Amerikan Ulusları Konferansı’nda sert yanıtlar verdi. 1954 Martı’nda Caracas’ta toplanan Amerikan Ulusları Konferansı’nda ABD Dışişleri Bakanı John Poster Dulles, Guatemala delegasyonunun şiddetli muhalefetine karşın, konferanstan “uluslararası ko­münizm”! kınayan bir karar çıkarttırmayı başardı.

Bu diplomatik zaferin sadece kâğıt üzerinde kalmayacağı ve ABD’nin harekete geçmekten kaçın­mayacağı birkaç ay sonra ortaya çıktı. O sırada başında John Poster Dulles’in kardeşi Ailen W. Dulles’in bulunduğu ABD Merkezi Haber alma Örgütü (CIA), Arbenz Guzman yönetimine karşı harekete geçti. Albay Carlos Castilla Armas yönetimindeki 2.000 kişilik bir güç, üslenmiş olduğu Honduras’tan Guatemala’ya saldırdı. Bu gücün büyük çoğunluğunu 1944’teki darbeden sonra Honduras’a sığman mülte­ciler oluşturuyordu. CIA’nın Guatemala ordusunun kilit noktalarındaki kimi subayları etkisizleştirmesi sonucu, Armas yönetimindeki güçler çok az dirençle karşılaşarak kısa zamanda başkenti ele geçirdiler. Arbenz Meksika’ya sığınmak zorunda kaldı.

ABD’nin silahlandırdığı ve mali yönden de desteklediği Armas, yönetime geçer geçmez Arbenz Guzman’ın reformlarını birer birer ortadan kaldırdı. Birleşik Meyvacılık Şirketi’ne toprakları geri verildi ve Guatemala ekonomisi 1944’ten önceki durumuna döndürüldü.

1957’ye değin Meksika’da kalan Arbenz Guz­man, bu tarihte Uruguay’a geçti. Küba devriminden bir süre sonra Küba’ya giden Arbenz Guzman, daha sonra yeniden Meksika’ya döndü ve yaşamının sonu­na değin burada kaldı.

Gerçekleştirmeye çalıştığı toplumsal reformlar nedeniyle ABD’nin tepkisini çeken Arbenz Guzman, CIA’nın Orta Amerika’ya yönelik gizli operasyonla­rına hedef olan ilk cumhurbaşkanıdır.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 7. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983