Filozof Biyografileri

J. M. E. McTaggart Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

McTAGGART, John (1866-1925)

İngiliz, filozof. Gerçekliğin bütünüyle tinsel, nesneler, uzay ve zamanın yalnızca görüntü olduğunu öne sürmüştür.

John McTaggart Ellis, Londra’da doğdu, Ocak 1925’te Cambridge’de öldü. Öğrenimini Clifton okulundan sonra Cambridge Üniversitesi Trinity College’da bitirdi. 1891’de bu kurumda öğretim üyesi oldu.

McTaggart’a göre felsefenin konu edindiği temel gerçeklik tinseldir. Bu gerçeklik tinler, anlıklar ve bunların kapsadığı olaylardan oluşur. Görünüşteki nesneler, bunlarla bağlantılı olaylar, uzay ve zaman bir aldanmadır. Sağlıklı bir usavurmayla bunların bir tür algı yanılgısından öte anlam taşımadığı gösterilebilir. Gerçekte, nesne olarak görünen, tindir. Tinleri, uzay ve zaman içinde, özdeksel bir evren olarak görmek kapsamlı ve dizgesel bir yanılgıdır. Mc Taggart, The Nature of Existence (“Varlığın Doğası”) adlı kitabında, bu savları karmaşık uslamlamalarla kanıtlamaya çalışır. Uzay, çıkarım, yargı, duyum ve özdeksel nesnelerin varlığını yadsıyan uslamlamalar geliştirir. Bu uslamlamalar arasında en önemlisi zamanın varlığını yadsıyandır. Zaman içinde yer almak, olaylara karışmak, ya “önce-sonra” ya da “geçmiş-şimdi-gelecek” nitelemesiyle dile getirilebilir. Değişim zamanın özündedir. Değişimsiz zaman söz konusu olamaz. Oysa, önce-sonra değişmez. Bir olay bir başkasından önce ise, aradaki sürenin uzunluğu olduğu gibi kalır. Öte yandan geçmiş-şimdi-gelecek değişkendir. Değişim zaman için zorunlu olduğuna göre, geçmiş-şimdi-gelecek nitelemeleri değişmediği sürece Hiçbir şey değişemez. Bu nitelemeler olmadan zaman da olamaz. Ancak geçmiş-şimdi-gelecek ile nitelenen belirli bir olaylar dizisinin varlığını öne sürmek, sonsuz bir gerileme getirecektir. Belirlenen değişiklikten ötürü, bu dizinin her bir öğesi, geçmiş-şimdi-gelecek niteliklerinin hepsini taşıyacaktır. Oysa bu nitelikler, bir arada bağdaşamaz. Güçlüğü, her bir öğenin bu değişik nitelikleri değişik zamanlarda taşıyacağını vurgulayarak gidermeye çalışmak, zamanı açıklamada yine zaman kavramını kullanmak döngüsünü içerir.

McTaggart’a göre, zamanın gerçek olmamasına karşın kişilerin ölümsüz olduğunu öne sürmek anlamsız değildir. Kişiler arasındaki ilişki, bir doğrudan-algılama olarak belirlenen sevgidir. Sevgi gerçek bir duygulanım durumudur. McTaggart Tanrı’yı yadsır. Bütün anlıkları kapsayan bir üst anlık bulunmasının bir gereği olmadığını düşünür.

•    YAPITLAR (başlıca): A Çommentary on Hegel’s Logic, 1910, (“Hegel’in Mantığı Üzerine Açıklama”); The Nature of Existence, 2 cilt, 1921-1927, (“Varlığın Doğası”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi