İzmir (Tismurna)

İzmir (Tismurna)

İzmir’in İÖ 2.yy’daki sakinlerinden Aelius Aris-teides “varolduğu sanılan” Spylos’un tepesindeki ilk kent ile, kendi zamanının İzmir’i(Kadifekale-Pagos etekleri) arasında bir ikinci kentten söz eder. Strabon da eski İzmir’in, İzmir’den yaklaşık 4 km uzakta bulunduğunu belirtir. Akurgal 1948 yılında, bu verilerden hareket ederek, Kadifekale eteklerinden, Spylos’a uzanan düz çizgi üzerinde, verilen uzaklığa uygun bir yerde, bugünkü BayraklıHöyüğü’nünbulun-duğunu saptamış ve kazıya başlamıştır. Yapılan kazılarda, İÖ 3000-300 arasında, uygarlıkların birbirini izlediği ortaya çıkmıştır. Bayraklıdaki bu kent, eski kaynakların belirttiği biçimde, İÖ 300 yıllarında terkedilmiş ve Kadifekale eteklerinde bugünkü İzmir kurulmuştur.

Kültepe çivi yazılı metinlerinde Tismuma yer adı olarak geçer. “Ti” ön eki kaldırıldığında, Smuma yer adının İÖ 18 yy’dan beri bilindiği gerçeği ortaya çıkar. Kimi araştırmacılara göre Smyma adı, Eski Anadolu dil ve dinleri ile ilgilidir ve Artemis Samomia, Samania, Samar-nos ve Samoma sözcükleri bu adın kökenleridir. Günümüze değin Smyma biçimiyle süren ve İzmir olarak Türkçe’ye geçen bu kentin adı üzerine antik yazarlar tarafından değişik yorumlar getirilmiştir.

Ephesoslu (Efesli) şair Kallinos’a göre Smyma, Ephesos ’u zapteden Amazon ’un adıdır; İzmir ve halkı ona göre adlandırılır (İÖ 7.-6.yy). Ephesos’da doğup, Athenogoras tarafından sürülünce yaşamını Klazomenai’da geçiren şair Hipponaks’a göre Smyma, Ephesos yöresinde bir
yerin adı idi (İÖ 6.yy).

Homeros’un Yaşamı adlı yapıtında Heredotos, Smyma’nın, Thessalialı Thesaus’un karısının adı olduğunu ve onun adım bu kente verdiğini ileri sürer.

Amasyalı Strabon ise, Smyma sözcüğünün, İzmir’i kuran Amazon’un adı olduğunu belirtir ve Ephesos’un güney-doğu bölümünün bu adla anıldığını ileri sürer (IÖ l.yy).

Tarihçi Tacitus Izmirliler’in, kentlerinin Tau-talos, Theseus ya da bir Amazon tarafından kurulması nedeniyle övündüklerini yazar (İS 2.yy). IS 79’da Vezüv Yanardağı’mn büyük patlaması ile lavlar altında kalıp yaşamını yitiren Plinius da aynı şeyleri yazar. Domitianus ve Gallienus’un imparatorlukları arasındaki dönemde, paralar üzerinde Smyma adlı Amazon betimlemeleri bulunmaktadır. Akurgal, yukarıda adı geçen eski İzmir’de yaptığı kazılarla, iyon yerleşmelerinin İÖ 1050-300 tarihlerine rastlayan diliminin sistemli bir biçimde araştırılmasını gerçekleştirmiştir. Batı Anadolu’daki iyon yerleşmelerinin üzerinde Helenistik ve Roma kültür katlan, ya da kentleri bulunduğundan, bu gibi kentlerin söz konusu tarihlerdeki durumlannı saptamak olası değildir. Bu tarihlere rastlayan kesintisiz dokuz yerleşmenin araştınlması eski İzmir (Bayraklı) kazılanyla ilk kez başlamış oldu.

Böylece Spylos dağından, Hititler’in diliyle Tismuma’ya, yani Bayraklı Höyüğü’ne; oradan da IÖ 300 yıllannda Kadifekale ve eteklerine inen Smyma’nın, yani eski İzmir’in yaşamı bütün verileriyle aydınlanmış oldu.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi