İyot Elementi Nedir, Özellikleri Kullanım Alanları Nedir

Halojen grubuna bağlı kimyâsal bir element. 1811 yılında B. Courtois tarafından deniz bitkilerinden soda elde edilişinde geriye kalan artıktan elde edildi. İyodun elementel özellikleri 1815’te J.L. Gay-Lussac tarafından aydınlatıldı.

İzotopları

İyotun 37 izotopu vardır, bunlardan bir tek ¹²⁷I kararlıdır.

¹²⁹I pek çok bakımdan ³⁶Cl’ya benzer. Çok az çözünür, az reaktiftir, ve nükleer reaksiyonlardan meydana gelir. Hidrolojik çalışmalarda ¹²⁹I yoğunluğu genelde ¹²⁹I’un toplam iyota (hemen hemen sırf ¹²⁷I) olarak ifade edilir. ³⁶Cl/Cl oranı gibi, doğadaki ¹²⁹I/I oranı da çok düşüktür, 10^-14-10^-10 arası.³⁶Cl’dan farklı olarak ¹²⁹I’un yarı ömrü daha uzundur (15.7 milyon yıl), canlılara alınma eğilimi yüksektir ve farkli kimyasal özelliklere sahip çeşitli ionik şekillerde mevcuttur (başlıca I^– ve IO₃^–). B yüzden ¹²⁹I kolaylıkla biosfere girebilir.

Meterorlarda bulunan ¹²⁹Xe, supernovalarda üretilen ¹²⁹I’ın yıkımından kaynaklandığı, bunun da güneş sistemini oluşturan toz ve gazlarda yer aldığı gösterilmiştir. Güneş sistemimizin erken evrelerinde var olduğu gösterilmiş olan ¹²⁹I’nin yıkımı I-Xe radyometrik tarihleme yöntemi kullanılır. Bu yöntem güneş sisteminin ilk 50 milyon yılınının tarihlenmesinde kullanılır.

Kullanıldığı Yerler

İyot çevrede başlıca deniz suyunda çözümüş iyodür olarak mevcuttur, ayrıca bazı topraklarda, minerallerde ve bazı deniz ürünlerinde de bulunur. potasyum iodürün bakır(II) sülfat ile reaksiyonu ile son derece saf halde iyot elementi elde edilebilir. Bu elementi saflaştırmanın birkaç başka yöntemi daha vardır. Element deniz suyunda seyrek bulunmasına rağmen kelp ve bazı başka deniz bitkileri iyodu bünyelerinde biriktirme yeteneğine sahiptirler. Bu sayede iyot gıda zincirine girer, ayrıca ucuz yoldan da saflaştırılabilir. Ve ayrıca balıkta da bulunur.

Kullanım Alanları

İyot ilaç yapımında, tuzlarda, antiseptiklerde, gıda katkılarında, boyalarda, katalizörlerde ve fotoğrafçılıkta kullanılır.ayrıca tentürdiyotta da iyot vardır. Eskiden apikal apseli dişlerin tedavisinde kullanılan iyot bu dişlerde renklenmeye yol açmaktadır.

İlginç özellikleri

Koyu gri-koyu mor bir katı ulaamını iyot, ısıtıldığı zaman süblimleşme ile burnu tahriş edici, pembe-mor bir gaza dönüşür. Bu halojen diğer pek çok elementle bileşik oluşturabilir, ama grubundaki diğer elementlerden daha az etkindir ve metalik bazı özellikleri de vardır. İyot, kloroform, karbon tetraklorür ve karbon disülfürde kolaylıkla çözünüp mor çözeltiler oluşturur.Suda az çözünüp sarı bir çözelti oluşturur. Nişasta-iyot komplekslerinin koyu mavi rengi serbest elementten kaynaklanır.Ayrıca deniz suyundaki iyot bazı yollarla saflaştırılabilir.