İstanbul dergisi (1943-1948) Yazarları, İçerik, Hakkında Bilgi

İstanbul.İstanbul halkevleri tarafından Aralık 1943 – Aralık 1948 tarihleri arasında yayımlanan fikir, sanat, edebiyat ve kültür dergisi.

İlk yayın döneminde, 1946 yılı sonuna ve 75. sayıya kadar on beş günde bir bü­yük boyutlarda kapak hariç on altı sayfa olarak yayımlanan İstanbul dergisinin bo­yutları 1947’de küçültülerek sayfa sayısı arttırılmış, 1948 yılında ise üç ayda bir ol­mak üzere birer kitap hacminde sadece üç sayı çıkarılmıştır. Başlangıçta imtiyaz sahibi Hamit Ongunsu, yazı işleri müdü­rü Neşet Halil Atay görünürken ikinci se­riden itibaren bu iki ismin yerleri değiş­miştir.

Yayımlandığı yılların tanınmış pek çok aydınını bünyesinde toplayan dergi, her sayısında çoğu Falih Rıfkı Atay ile Neşet Halil Atay tarafından kaleme alınan laik­lik, Atatürkçülük, halkçılık, hürriyet, de­mokrasi, vatan sevgisi, kardeşlik, barış ve komünizm düşmanlığı gibi Cumhuriyet rejiminin temel İlkeleri doğrultusunda ya­zılan başyazı mahiyetindeki makalelerle başlamaktadır. Daha sonra devrin iktisa­dî hayatı, ilmî ve felsefî faaliyetleri, Os­manlı tarihi ve medeniyetiyle güzel sa­natlar ve edebiyat, İstanbul’un tarihî ve etnografik yapısıyla sosyal hayatı, Türk sanatı ve Türkiye’nin arkeolojik ve tabii güzellikleri hakkında dikkate değer ince­lemelere yer verilmektedir. Siyasî nitelik­teki diğer yazılar Yusuf Hikmet Bayur, Hüseyin Cahit Yalçın, Halil Vedat Fıratlı. Mehmet Emin Erişirgil, Avni Başman, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu. Yavuz Abadan: kültür ve felsefe konularında Hilmi Ziya Ülken, HatemiSenih Sarp, Hıfzırrahman Raşit Öymen, İzzettin Şadan ve Vehbi Eralp; arkeoloji ve sanat tarihi konula­rında Aziz Oğan, Tahsin Öz, Halûk Y. Şeh-suvaroğlu, Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu, Fe­ridun Akozan, Ernst Diez ve Oktay Asla-napa; plastik sanatlar ve tiyatro hakkın­daki yazılar da Zühtü Müridoğlu, Zeki Fa­ik İzer, Arif Kaptan, Fikret Adil, Lütfı Ay ve Erol Başar tarafından kaleme alınmış­tır. Devrin edebiyat hayatı ve edebî hareketleri ise hemen her sayıdaki yazıları ile başta Mehmet Kaplan olmak üzere Ah­met Hamdi Tanpınar, Ali Canip Yöntem, Selim Nüzhet Gerçek, Abdülhak Şinasi Hisar, Refik Ahmet Sevengil, Sabri Esat Siyavuşgil imzalarını taşımakta, İsmail Hikmet Ertaylan ile Ali Nihat Tarlan’ın da divan edebiyatının çeşitli konulan ve şah­siyetleriyle ilgili önemli araştırmaları yer almaktadır.

Dergi esas itibariyle halkevlerinin, do­layısıyla Cumhuriyet Halk Partisi’nin bir nevi yayın organı olması dolayısıyla kapa­ğında sık sık devrin cumhurbaşkanı İs­met İnönü ile parti yöneticilerinin fotoğ­raflarına, iç sayfalarında da aynı şekilde İnönü’nün beyanat, yazı ve bazı özel mek­tuplarıyla yine parti yöneticilerinin konuşma ve beyanatlarına yer vermesiyle dikkati çekmektedir. Özellikle çok partili dönemin başladığı 60. sayıdan itibaren muhtevası büyük ölçüde değişen dergi­de, iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi’nİ

açıkça övücü nitelikte bazı yazılarla sos­yokültürel nitelikteki yazıların ağırlık ka­zandığı görülmektedir. Dergi görünüşte siyasî bir mahiyet taşımamakla beraber yeni kurulmuş bulunan Demokrat Parti hakkında zaman zaman ağır eleştiriler de yapmaktadır. Yayını II. Dünya Savaşı’nın son yıllarına rastladığından Avrupa’daki savaş dolayısıyla konuyla ilgili çeşitli yazı­lara da yer verilmiştir.

Türk ve Batı kültürüne aynı mesafe ile yaklaştığı görülen derginin özelliklerinden biri de XX. yüzyılın önemli felsefe akımla­rından biri olan egzistansiyalizm hakkın­da çeşitli tanıtma ve tahlil yazılan yanın­da Lucretius, Victor Hugo, Balzac, Freud, Proust, Eliot, Byron, Valery, Schopen-hauer, Huxley, Charles Morgan, Malraux ve Matisse gibi Batı kültür, sanat ve ede­biyatının önemli şahsiyetleri hakkında ta­nıtıcı mahiyette telif ve tercüme yazılara yer verilmiş olmasıdır. Derginin 23 Nisan [sayı 11] Lozan [sayı 17] Anıtkabir [sayı 25] V. Dil Kurultayı [sayı 45] gibi özel sayıları da vardır.

Mehmet Kaplan’ın eski ve yeni Türk edebiyatıyla ilgili yazıları, şiir tahlilleri ve kitap tanıtma yazıları. Sabri EsatSiyavuş-gil’in Ahmet Midhat Efendi. Halit Ziya Uşaklıgil ve Ahmet Hâşim gibi Türk şair ve yazarları hakkındaki kapsamlı incele­meleri, ayrıca Maksim Gorki, Lev Tolstoy, Paul Valery, Andre Gide. Andre Suares, Stefan Zweig ile A. Davenport, Apollinaİre, Alphonse Daudet ve Charles Morgan’-dan yapılan çevirilerle derginin zengin bir muhtevaya sahip olduğu görülmektedir. Bunlardan başka çeşitli deneme yazıla­rı ve hikâyelerle yeni çıkan kitap ve dergileri tanıtıcı yazılarla tanınmış sanatçı, edebiyatçı ve kültür adamlarıyla ilgili ha­berler de yer almaktadır.

Dergide birçok genç şairin eserleri ya­nında Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, Behçet Ke­mal Çağlar, Halit Fahri Ozansoy, Ceyhun Atuf Kansu, Sabahattin Batur, Fazıl Hüs­nü Dağlarca, Cahit Tanyol, Attila İlhan ve İbrahim Zeki Burdurlu’nun şiirlerine de yer verilmiştir.

TDV İslâm Ansiklopedisi