Tarihi Şahsiyetler

İsmet İnönü Kimdir, Hayatı, Siyasi Yaşamı, Hakkında Bilgi

Mustafa İsmet İnönü (1884-1973) Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci cumhurbaşkanı.

24 Eylül 1884’te İzmir’de doğdu. Baba­sı Malatyalı Kürümoğulları’ndan Hacı Reşid Bey, annesi Rumelili Çevriye Temelli Hanım’dır. İzmir adliyesinde memur olan babası 1890 yılı başında Sivas’a tayin edil­diği İçin Mustafa İsmet burada mahalle mektebine başladı. 1892’de girdiği Sivas Askerî Rüşdiyesi’nden 1895’te mezun oldu. 1897 yılında Halıcıoğlu’nda Topçu Harp Okulu İdâdî bölümüne girdi. 1901 ‘-de başladığı Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’u 1903’te bitirdi ve erkân-ı harbiyye sınıfına ayrıldı. Erkân-ı Harbiyye’den 1906’da mezun olan Mustafa İsmet, aynı yılın ekim ayında yüzbaşı rütbesiyle Edirne’deki 2. Ordu’­nun 8. Alay’ında göreve başladı. 1907 yı­lının son aylarında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu. 1909’da bir süre Ha­rekât Ordusu 2. Süvari Tümeni Karargâhı’nda çalıştı. 1910-1913yılları arasında Yemen’de 7. Ordu’da hizmet gördü. 1912’de binbaşılığa yükseltildi ve Yemen Müretteb Kuvvetleri kurmay başkanı ol­du. Balkan Harbi’nde Çatalca’daki sağ ce­nah kumandanlığı emrine verildi. 8-29 Ekim 1913’te İstanbul’da toplanan barış konferansına Cemal Paşa’nın yanında askerî müşavir yardımcısı olarak katıldı. 1914’te kaymakamlığa yükseldi. 1915’te Çanakkale’de bulunan 2. Ordu kurmay başkanlığına tayin edildi ve aynı yıl mira­lay oldu. Görev aldığı 2. Ordu’da yapılan plan değişikliği gereğince doğu cephesi­ne sevkedildi.

İsmet Bey, 2. Ordu’nun yeni karargâhı Diyarbekir’e hareketinden önce İstanbul’­da Mevhibe Hanım ile 1916 kışında evlen­di. Mustafa Kemal Paşa 2. Ordu kuman­dan vekili olunca İsmet Bey de onun tek­lifiyle 12 Ocak 1917’de4. Kolordu kuman­danlığına getirildi. 1917’de önce Filistin cephesinde 20. Kolordu kumandanlığına, arkasından 3. Kolordu kumandanlığına tayin edilen İsmet Bey. daha sonra Ha­lep’te oluşturulan yeni orduya 3. Kolordu kumandanı olarak gönderildi. Ekim 1918 başında rahatsızlanarak tedavi İçin İstan­bul’a gitti. Sadrazam ve Harbiye Nâzın Ahmed İzzet Paşa kabinesinin teşkili üze­rine 24 Ekim 1918’de Harbiye Nezâreti müsteşarlığına tayin edildiyse de hükü­met bir ay sonra çekilince görevinden ay­rıldı. İsmet Bey’e I. Dünya Savaşı’ndaki hizmetlerinden dolayı dört yıllık sefer kı­demi verildi, ayrıca on bir nişan ve ma­dalya ile ödüllendirildi.

Mondros Mütarekesi’nin imzalanma­sından sonra İsmet Bey de birçok subay gibi fiilen işsiz kaldı. Mustafa Kemal Pa-şa’nın Şişli’deki evinde yapılan toplantıla­ra katıldı ve 8 Ocak 1920 tarihinde Anka­ra’ya giderek Yunan saldırısına karşı mil­lî bir ordu kurulması konusunu Mustafa Kemal’le görüştü. 3 Şubat 1920’de Har­biye nâzın olan Fevzi Paşa’nın (Çakmak) geri çağırması üzerine İstanbul’a döndü. İstanbul’un resmen işgali, son Osmanlı Meclis-i Meb’ûsanf nm dağıtılması ve ba­zı subay ve aydınların Malta’ya sürülmesi üzerine Mustafa Kemal tarafından An­kara’ya davet edildi. Ankara’da 23 Nisan 1920’de açılan BüyükMiIIet Meclisi’ne Edirne mebusu olarak katıldı ve Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye vekili oldu. Bu sıra­da İstanbul’da kurulan dîvânıharp tara­fından gıyabında idam cezasına çarptırıl­dı. 25 Ekim 1920’de Ali Fuad Bey’in (Cebesoy) yerine Batı cephesi kuzey kesimi kumandanlığına tayin edildi. Kuvâ-yi Mil-liyye kumandanı Çerkez Ethem ile anlaşmazlığa düşünce Çerkez Ethem kuvvet­leri dağıtıldı. I. İnönü Savaşı’nda Yunanlı­lar durduruldu. 1 Mart 1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi İsmet Bey’e mirliva­lık rütbesi verdi. II. İnönü Savaşı’nda Yu­nan kuvvetleri ric’ata mecbur edildi. Sa­karya Meydan Muharebesi’nden sonra 31 Ağustos 1922’de ferikliğe terfi etti.

Millî Mücadele’nin kazanılmasının ar­dından Mudanya Mütarekesi müzakere­lerine Türk heyeti başkanı olarak katılan İsmet Paşa, Lozan Barış Konferansı’nda da Türkiye’yi temsil etmek üzere26 Ekim 1922’de Türkiye Büyük Millet Meclisi ta­rafından Hariciye vekilliğine, 2 Kasım’da da murahhas heyeti başkanlığına seçil­di. Konferans müzakerelerinde ve Lozan Antlaşmasfnın imzalanması aşamasında Başvekil Rauf Bey’le (Orbay) ters düştü.