İsmail Hakkı İzmirli Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

İsmail Hakkı İzmirli (1869-1946) Osmanlılar’ın son döneminde yetişen ve yeni ilm-i kelâm hareketini temsil eden âlim.

İzmir’de doğdu. Çubukçu Hüseyin Efendi’nin torunu ve yedek yüzbaşı Hasan Efendi ile Giritli Hafize Hanım’ın oğludur. Küçük yaşta iken babasını kaybetti ve kardeşiyle birlikte annesi tarafından ye­tiştirildi. İlk öğrenimden sonra babasının amcası Âmâ Hâfız’ın yanında hıfzını ta­mamladı. Bir yandan medrese dersleri alırken öte yandan rüşdiyeyi bitirdi ve Ağustos 1891 ‘de Namazgah İbtidâî Mektebi’ne muallim tayin edildi. Aynı yıl İzmir Dârülmuallimîni’nde fahrî hocalığa baş­ladı, bu arada İzmir İdâdîsi’nde imamlık ve hocalık yaptı. 13 Ocak 1890’da İstan­bul’a gitti ve Dârülmuallimîn-i Âliye’nin ilk talebeleri arasına girdi, 1892’de Ede­biyat Şubesi’nden mezun oldu. Medrese tahsiline İstanbul’da da devam eden İs­mail Hakkı, Fâtih dersiamlarından Hafız Ahmed Şâkir Efendi’den icazet aldı. Dâ­rülmuallimîn-i Âliye’deki hocaları arasın­da en çok etkilendiği Ahmed Âsim Efen­di ile irtibatını devam ettirdi ve mezun olduktan sonra ondan Fuşûşü’l-hikem’i okudu. Ahmed Âsim ve Ahmed Şâkir efendiler onun ilmî şahsiyeti üzerinde derin etkiler bırakmıştır. İsmail Hakkı ay­rıca Hüseyin el-Ezherî’den Şâzelİyye tari­katı icazetnamesi almıştır.

İstanbul’un çeşitli mekteplerinde mu­allim, müderris ve müdür olarak görev yapan İsmail Hakkı, Maarif Nâzırlığı’nin Encümen-i Teftiş ve Muayene heyetinde de çalıştı (1896). Bu arada Maarif Nâzın Zühdü Paşa tarafından çocuklarının özel hocalığına getirildi. Mülkiye Mektebi’nde Arapça, akâid-i İslâmiyyeve usûl-i fıkıh dersleri verdi. Daha sonra Dârülmualli­mîn-i Âliye’de tarih muallimi oldu ve Dârüşşafaka müdürlüğünde bulundu, ardından Dârülmuallimîn-i Âliye müdürlüğü yaptı (1908-1909). Bu arada eğitim sisteminde ıslah programları çer­çevesinde kurulan Cem’iyyet-i Tedrîsiyye-i İslâmiyye içinde yer aldı. 1909 yılında Ka­dıköy’e taşındı ve bundan sonraki hayatı­nı Ankara’da geçen kısa bir dönem hariç burada sürdürdü.

İsmail Hakkı, 22 Haziran 1909’da tayin edildiği Darülfünun hocalığına emekliye ayrıldığı 1 Ekim 1935 tarihine kadar ara­lıklarla devam etti. Bu süre içinde Ulûm-İ Dîniyye ve Edebiyye şubelerinin müdür­lüğü yanında (1909-1913) çeşitli dersler verdi ve 13 Ekim 1914’te buradaki mual­limliği sona erdi. Dârülfünun’daki beş yıl­lık hizmeti ve ilmî yayınlarıyla dinî ilimler alanındaki ehliyetini ispatlayan İzmirli İsmail Hakkı, medreselerin ıslahı projesi çerçevesinde kurulan Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye’de müfettişliğe tayin edildi (1914-1918). 1915yılındaSüleymaniye Medre-sesi’nin açılması üzerine Kelâm Şubesi’-nin felsefe-i İslâmiyye tarihi [daha sonraki adıyla hikmet-i ilâhiyye] müderrisliği de ona verildi ve 1923 yılına kadar bu dersi okuttu. Ayrıca Menbâülirfan’da felsefe dersiyle Medresetü’l-irşâd ve’l-vâizîn Şubesi’nde kelâm ve felsefe tarihi dersleri verdi. Bu arada tekrar Dârülfünun’da fel­sefe-i İslâmiyye tarihi müderrisliğine baş­ladı (1919) ve Dârü’I-hikmeti’l-İslâmiyye’-de üyeliğin yanı sıra bir müddet reis ve­killiği ve reislik yaptı.