İsmail Hakkı Baltacıoğlu Kimdir, Hayatı, Eserleri

İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu. Eğitimci, yazar ve fikir adamı (D. İstanbul 28 Şubat 1886 – Ö. 1 Nisan 1978’de Ankara). Osmanlı İmparatorluğu’nun son on yılında ve Cumhuriyet döneminde yetenekleri ve atılgan tutumuyle ilgi çekmiş düşünce adamlarından biridir. Eğitim, toplumbilim ve estetik alanlarındaki çalışmaları yanında hatip, oyun yazarı, hattat ve grafolog olarak da ün kazanmıştır.

Yaşamı

Mucurlu Baltacıoğulları ailesinden olan İsmayıl Hakkı, Vefa İdadisi’ni bitirdikten (1903) sonra Divanı Hümayun kâtibi oldu (1904). Dârülfünun’un Tabiiye bölümünü bitirdiği yıl (1908), Tophane katipliğine geçti; bu arada Dârülmuallimin’de (öğretmen okulu) hüsnü hat (güzel yazı) öğretmenliğine başladı. Aynı okulda usuli tedris (öğretim metodu) öğretmenliğine getirildi (1910). Pedagoji ve elişleri öğretimini incelemek üzere Fransa’ya gönderildi (1910). Yurda döndükten sonra Dârülmuallimin’de pedagoji, yazı ve elişleri okuttu.

Balkan Savaşı’ndan sonra Şemsülmekâtip İlkokulu’nun idaresini üzerine aldı. Türkiye’de ilk kez kendi kendine öğrenim, açıkhava okulu, öğrenci müsamerelerini uyguladı. Dârül muallimin’i çağdaş eğitim anlayışına göre yönetmekle görevlendirilen Satı Bey’in yakın yardımcıları arasında yer aldı. Rousseau, Le Bon. Compayre gibi batılı eğitimcilerin ilkelerini kendi çalışmalarına uyguladı.

Servet-i Fünun kuşağının yazarlarından Ahmet Şuayip’in ve sonra Ziya Gökalp’in etkisiyle Durkheim’in eserlerini okudu; aynı yıllarda Bergson’u inceledi (1912-1914). 1922’de yazdığı Kalbin Gözü adlı eserinde Bergson’dan gelen düşüncelere yer verecek: Bergson ile Durkheim’in zıt görüşlerini daha sonra yazdığı Tarih ve Terbiye‘de (1933) birleştirmeğe çalışacaktı. 1913’te Dârül fünun’da fenni terbiye (pedagoji) müderrisi olan Baltacıoglu bu görevine ek olarak Dârül muallimat’ta (kız öğretmen okulu) ruhiyat (psikoloji) ve elişleri okutmağa başladı; gene ek görev olarak Dârüşşafaka’da fenni terbiye (pedagoji) dersleri verdi. Tedrisatı taliye (ortaöğretim) (1915), tedrisatı âliye (yükseköğretim) genel müdürlükleri (1918) ve aynı yıl Maarif Nezareti heyeti teftişiye (teftiş kurulu) başkanlığı yaptı. 1917’de Edebiyat Fakültesi’ne kâtibi umumi (dekan) seçildi. 1920’de Maarif müsteşarı; Darül fünun emini (rektör) oldu. 1921’de ek görevle Sanayii Nefise Mektebi’nde (Güzel Sanatlar Akademisi) bediiyat ve resim usuli tedris (estetik ve resim öğretim metodu) öğretmenliğine başladı; İlahiyat Fakültesi’nde dini ruhiyat (din psikolojisi) ve İslâm bediiyatı (estetik), İstanbul üniversitesi’nde sosyoloji ve ahlâk okuttu. Üniversite reformunda kadro dışında kaldı (1933). 1934’te haftalık kültür, edebiyat dergisi Yeni Adam‘ı yayımlamağa başladı, 1939’da Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde öğretim görevine getirildi; 1942’de Afyon’dan, 1946’da Kırşehir’den milletvekili seçildi. 1942-1957 yıllarında Türk Dil Kurumu’nda terim kolu başkanlığı yaptı. Profesör İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu 1 Nisan 1978’de Ankara’da öldü.

Düşünceleri, Eserleri…