Edebi Şahsiyetler

İsmail Beliğ Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

İsmail Beliğ, (ö. 1142/1729) Kendi adıyla da anılan şairler tezkiresi ve veleyâtnâme türündeki eseriyle tanınan şair ve tezkire yazarı.

1079’da (1668) Bursa’da doğdu. Bu­rada bulunan devrin âlimlerinden iyi bir tahsil gördü. Kaynaklarda iyi derecede Arapça ve Farsça bildiğinden bahsedil­mektedir. Dedesi ile babası Seyyid İbra­him Şahin Emirzâde’ye emîr unvanınınlarda bir kayda rastlanmamıştır. Bu iki­sinin imamlık yaptıkları Mantıcı Camii’nde İsmail Belîğ de elli yıla yakın bir sü­re imamlık yaptı. 1702’de kısa bir süre Tokat mahkemesi nâibliğinde bulundu. Bu vazifelerden başka, süreleri kesin ola­rak tesbit edilememekle beraber, Evkâf-ı Haremeyn-i Şerîfeyn Mahkemesi’nde mü­fettiş kâtipliği, Hz. Emîr İmareti ile Ye­şil İmarette önce kâtiplik, bir ara gaile” nâibliği ve her iki imarette de imaret şeyhliği görevlerinde bulundu. Vefat ta­rihi ihtilaflı olmakla beraber Süleyman Hâlis Efendi’nin düşürdüğü. “Tayr ola cennete Şâhin-zâdem” mısraından 1142 (1729) yılında öldüğü anlaşılmaktadır. Çatalfırın civarındaki Yeniyer Mezarliğı’-na defnedilen İsmail Belîğ’in bugün me­zarlığın tamamen kaldırılmış olması se­bebiyle kabri bilinmediği gibi mezar ta­şı da bulunamamıştır.

İsmail Belîğ’den başka hepsi XVIII. yüz­yılda yaşamış Belîğ mahlaslı dört, Belîğî mahlaslı üç şair daha vardır. Bunlardan Yenişehirli Belîğ’in (Mehmed Emin) şiirle­ri İsmail Belîğ’in şiirleriyle karıştırılmış­tır. Zaman zaman isimleri ve eserleri bir­birine karıştırılan bu şairler arasında Seyyid İsmail. Belîğ mahlasını ilk defa kul­lanmış olup tezkire ve vefeyâtnâme tü­ründeki eserleriyle diğerlerinden ayrıl­maktadır.

Belîğ’den bahseden eserlerin bir kıs­mında onun musikişinas ve zâkirbaşı ol­duğu yolunda da kayıtlar vardır. Nesir sahasında vermiş olduğu eserleriyle ka­zandığı haklı şöhret kadar olmasa bile şiirde de takdirle anılacak bir üne sa­hiptir. Aruz veznini oldukça başarılı bir şekilde kullanan İsmail Belîğ, nesirlerin-deki ağdalı ve külfetli ifadeye şiirlerin­de yer vermemiştir. Bu husus divan şi-irindeki mahallîleşme cereyanının bir so­nucu olarak da değerlendirilebilir. An­cak şairliği hakkında daha isabetli bir hüküm verebilmek için esas alınması gereken divanı ile Seb’a-i Seyyare ve Genc-i Şâygân adlı eserleri henüz ele geçmemiştir.

Şiirlerinde ve diğer manzum eserle­rinde peygamber kıssalarıyla ilgili mo­tiflere, halk dilinden alınmış deyim, ata­sözleri ve divan edebiyatının ortak maz­munlarına yer veren Beîîğ’in genellikle Türkçe yazdığı şiirler çeşitli mecmualar­da bulunmaktadır. Fatîn’in İsmail Belîğ’e atfettiği gazel ise Yenişe­hirli Belîğ’e ait olup onun matbu diva­nında mevcuttur. İsmail Belîğ dinî, ma­hallî ve özellikle biyografik eserleriyle devrinde seçkin bir şahsiyet olarak ta­nınmıştır.