Tarihi Şahsiyetler

İsmail Azhari Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

AZHARİ, İsmail (1898-1969)

Sudanlı devlet adamı. Sudan Cumhuriyeti’nin kurucularındandır.

Seyyid İsmail Azhari, Omdurman’da doğdu. Babası bölgenin dini önderlerinden biriydi. Hartum’ daki Gordon College’da ve Beyrut Amerikan Üniversitesi’nde okudu. Öğrenimini bitirdikten sonra, matematik öğretmenliği ve İngiliz sömürge yönetimi altında yöneticilik yaptı.

1938’de Sudan’ın daha özerk bir yönetime kavuşmasını isteyen aydınlar, Mezunlar Genel Kongresi adlı bir dernek kurdular. Azhari, bu derneğin yazmanlığına seçildi. Dernek, 1942’de bütün Sudan milliyetçilerinin sözcüsü durumuna geldi. Demekteki ılımlı eğilimliler İngilizler’le anlaşarak adım adım gerçekleşecek bir bağımsızlık isterken, Azhari başkanlığındaki radikaller sömürge yönetiminin derhal sona ermesini ve Mısır ile birleşmeyi savunuyorlardı.

Azhari yandaşları, 1943’te Kardeşler Partisi’ni kurdular. Bu partinin en büyük desteği Hatmiyya adlı dini gruptu. Ilımlılar, Kardeşler Partisi’ne karşı 1945’te Millet Partisi’ni kurdular. Azhari, 1948’de İngilizler’in gözetiminde yapılan Kurucu Meclis seçimlerini boykot etti ve iki yıl hapis yattı. 1952 Mısır devriminden sonra, Sudan ve Mısır Ingiltere ile görüşme masasına oturdular. Bu görüşmede Sudan’ın bağımsızlığı tartışıldı ve 12 Şubat 1953’te özerklik statüsü kabul edildi.

1953’te yapılan seçimleri kazanan Azhari, Sudan Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı oldu. Başbakanlığı sırasında önce Mısır ile birleşme siyasetini bıraktı ve Sudan’daki Müslümanlar ve Müslüman olmayan halk Halk arasındaki çelişkileri çözme işiyle uğraştı. Müslüman Ceph olmayan halk üzerinde uyguladığı baskı politikası Azhari hükümetini zayıflattı. Öte yandan da Hatmiyya’nın desteğini de yitirmeye başladı. 1956 Şuba-tı’nda kurduğu “Beyin Kabinesi” güvenoyu alamayınca istifa etti.

Azhari, bu tarihten sonra Abdullah Halil hükümetine ve onu izleyen General İbrahim Abbud’un askeri yönetimine muhalefet etti. 1964’te askeri yönetimin halkın tepkisi karşısında istifa etmek zorunda kalması üzerine 1965 Martı’nda cumhurbaşkanı oldu.

1968 Mayısı’na kadar bu görevde kalan Azhari, yeni bir askeri darbe ile düşürüldükten sonra 26 Ekim 1969’da öldü.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi