Türk Edebiyatı

İslam Mecmua­sı İçerik, Yazarları, Hakkında Bilgi

İslâm Mecmua­sı. I. Dünya Savaşı yıllarında yayımlanan fikir dergisi.

II. Meşrutiyet’in ilânından sonra belir­gin bir şekilde ortaya çıkan fikir akımla­rından Türkçü düşünce ile İslâmiyet’i bağ­daştırma amacı güden İslâm Mecmua­sı, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin finanse ettiği bir yayın organıdır. Onu dönemin diğer İslamcı dergilerinden ayıran özellik, millet kavramı ile İslâmî düşünceyi birlik­te ele alması ve İslâmiyet’in sosyal yönü ve fonksiyonuyla ilgili meselelerde yoğunlaşmasıdır. Derginin yayımlanış amacı “dinli bir hayat, hayatlı bir din” düsturuyla ve her sayının arka kapağında yer alan. “İslâm Mecmuası, büyük Allah’ın yardı­mına dayanarak kalplerdeki fıtrî din ve iman hissinin inkişafıyla neşv ü nema bulmasına, din ve milliyet fikirlerine can­lı, münevver bir cereyan verip Müslüman­lık âlemi için mesut bir hayat hazırlamaya çalışacaktır” cümleleriyle açıklanmıştır.

Kazanlı Halim Sabifin (Şibay) idaresin­de on beş günlük olarak 30 Kânunusâni 1329 – 30 Teşrinievvel 1 334 (12 Şubat 1914-30 Ekim 1918) tarihleri arasında yayımını sürdüren dergi altmış üç sayı çıkmıştır. Başlangıçta otuz iki sayfa iken savaş yıllarının maddî sıkıntıları dolayısıy­la daha sonra hacmi on altı, bazan da se­kiz sayfaya inmiştir.

Her sayısının başında Kur’ân-ı Kerîm’-den bir sûre veya âyetle bunların tercüme ve açıklamalarına yer verilen derginin di­ğer bazı yazıları “İslâm’ın Necatı İslâm ve Terakkî İslâm İntibahı İslâm İçtimaiyâtı Din Felsefesi Tasavvuf Fıkıh Kelâm Din Edebiyatı Ahlâk İktisat İçtimaiyât Müslüman Ka­dını İslâm Matbuatı” gibi başlıklar al­tında yayımlanmıştır.

Derginin yazar kadrosunda başta Ha­lim Sabit olmak üzere çoğu geleneksel eğitiminin yanı sıra modern Öğrenimini de almış olan M. Şerefettin (Yaltkaya). Mansûrîzâde Said, M. Şemseddin (Günaltay), Ziya Gökalp, Mahmud Esad, Mûsâ Kâzım, Ahmet Agayef (Ağaoglu), Mûsâ Cârullah, Rızâeddin Fahreddin, Abdürreşid İbrahim, Bereketzâde İsmail Hakkı, Ispartalı Hakkı. Besim (Atalay). Bursalı Mehmed Tâhir, Köprülüzâde Mehmed Fuad, Aka Gündüz, Ömer Seyfeddin gibi isimler yer almaktadır.

Mecmuada İslâm hukukuna geniş yer verilmiş, ietihad ve icmâ hususunda bil­hassa Halim Sabit’in konunun önemini ortaya koyduğu bazı makaleleri tartışma­lara yol açmıştır. Ziya Gökalp de din, ah­lâk ve eğitim konuları yanında İslâm hu­kukunu sosyal açıdan inceleyerek “içtimaî usûl-i fıkıh” adıyla yeni bir metot geliştir­meye çalışmıştır. İzmirli İsmail Hakkı Sebüürreşûd’da. Gökalp’in dini sosyal vic­dana ve sosyal kurallara dayandırmaya yönelik fikirlerine karşı çıkmıştır. Ziya Gö­kalp’in bu konudaki diğer makaleleriyle ortaya koymak istediği tez ise sosyoloji ile fıkıh arasında bir çatışmanın bulunma­dığıdır. Halim Sabit ile Mustafa Şerefin yazıları da bu görüşü destekler mahiyet­tedir.