İskender Mirza Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

İskender Mirza (1899-1969) Pakistan’ın ilk cumhurbaşkanı.

13 Kasım 1899’da Bombay’da İran asıllı Şiî bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gel­di. Bombay Elphinstone ve Sandhurst Royal Military kolejlerinde askerlik eğitimi gördü ve İngiliz ordusunun ilk Hintli su­bayı oldu (1920). Ağustos 1926’da Political Service’e tayin edildi; 194S’e kadar Ku­zeybatı Serhad eyaletinde, 1945-1946′-da Orissa eyaletinde ve 1946-1947 yıllarında Savunma Bakanlığı’nda üst düzey yöneticiliklerde bulundu. Askerî ve bürok­ratik görevleri sırasında bölgedeki kabi­leleri tanıdı, onlara karşı nasıl bir politika izleneceğini öğrendi.

Pakistan Devieti’nin kurulmasından sonra Savunma Bakanlığı’na getirildi. Sa­vunma bakanı olduğu yıllarda (1947- 1954} ordunun düzenlenmesinde ve Keşmir meselesiyle diğer bazı konularda etkin fa­aliyetlerde bulundu; özellikle Pakistan’ı Türkiye, İran, Irak ve İngiltere’nin kurdu­ğu bir ortak savunma ve bölgesel iş birli­ği örgütüne taşıdı.[ bk. bağdat paktı] 1954’te Doğu Pakistan askerî valiliğine, 1955’te İçişleri bakanlığına ve arkasından Pakistan genel valiliğine, 1956’da da yeni anayasanın kabulüyle cumhurbaşkanlığı­na getirildi; kısa sürede ülkenin en güçlü adamı haline geldi. Cumhurbaşkanlığı sı­rasında politikacılara karşı otoriter bir ta­vır sergiledi. Amerika’daki gibi çok geniş yetkilere sahip bir başkanlık sistemi ar-zuluyordu ve halkın parlamenter yöneti­me henüz hazır olmadığı kanaatindeydi. Politikacılar bir taraftan ona karşı müca­dele veriyor, bir taraftan da kendi arala­rında çekişiyorlardı. Siyasî belirsizlik dü­zensizliğe ve ekonomik çalkantılara yol açıyordu. Nihayet 1957’den itibaren bu duruma bir son vermek isteyen İskender Mirza, 7 Ekim 1958’de genel seçim için daha önceden tarih belirlenmiş olmasına rağmen anayasayı yürürlükten kaldırıp sıkıyönetim ilân etti; Genelkurmay Başka­nı Eyyûb Han’a da sıkıyönetimi uygulama­sı için yetki verdi. Fakat birkaç gün içeri­sinde Eyyûb Han ile anlaşmazlığa düştü; İskender Mirza eskisi gibi iktidarını sür­dürmeyi, Eyyûb Han ise kendi gücünü daha fazla hissettirmeyi istiyordu. Eyyûb Han, sıkıyönetimin ilânından yirmi gün sonra kendisinin başkanlığında yeni bir hükümet kurulduğunu açıkladı ve İsken­der Mirza’yı istifaya zorladı (27 Ekim 1958); bir hafta sonra da onu Londra’ya ömür boyu sürgüne gönderip cumhurbaşkan­lığını ilân etti.

Londra’da politikanın dışında kalarak sessiz bir hayat geçiren İskender Mirza, Pakistan’ı Türkiye gibi modern bir ülke yapmak istiyor, bu konuda çok özendiği Mustafa Kemal Atatürk’ten esinlenirken önemli kararlarından önce de Başbakan Adnan Menderesten düşüncelerini soru­yordu. Din adamlarından hoşlanmadığı için devlet işlerinde ulemâya yer vermek istemiyordu. Pakistan’ı Güneydoğu Asya Antlaşması Teşkilâtı SEATO ve Bağdat Paktı’na [Merkezî Antlaşma Teşkilâtı CENTO]dahil etmiş, Afganistan’la da iyi iliş­kiler geliştirmeye özen göstermişti. İs­kender Mirza Londra’da yetmişinci do­ğum günü olan 13 Kasım 1969″da öldü.

TDV İslâm Ansiklopedisi