Türk Edebiyatı

Irazca’nın Dirliği – Fakir Baykurt Kitap Özeti, Konusu, Karakterleri

Yazar: Fakir Baykurt (1929-1999)

Kitap Hakkında: Fakir Baykurt’un Yılanların Öcü (1959) Irazca’nın Dirliği, Kara Ahmet Destanı üçlemesinin ilk romanında olduğu gibi, olaylar Burdur’un Erle çukuru bölgesindeki Karataş köyünde geçer. Kişiler kadrosu, o romandakilere yenilerinin katılmasıyla oluşur.

Konu: Irazca Ana, oğlu Kara Bayram, gelini Haççe ve torunlarının, köy muhtarı ve onun çocuklarının kötü davranışlarına karşı mücadeleleri.

Özet: Çevrenin güneşle kavrulduğu bir ikindi üstü, Kara Bayram’ın, dokuzuna yeni basmış oğlu Ahmet, öküzle ineği otlatmaya götürmüştür. Irazca’larla arası açık Muhtar’ın oğlu Cemal ve köy kurulu üyelerinden Haceli’nin kardeşi Boz Ömer, dostluk göstererek çocuğu ıssız bir yere çekerler, Cemal uzaklaşır bir ara; dere içinde Ahmet’le yalnız kalan Boz Ömer, çocuğu kavrar ve tecavüz etmek isterse de, kendisine vereceklerini va’dettikleri bıçağı kapan küçük Ahmet, Boz Ömer’i boynundan yaralar ve kaçar. Bir süre gizlediği olayı, annesinin şüphelenmesi üzerine, anlatır; Haççe de kaynanasına anlatır. Irazca Ana, rezil olmaları korkusuyla şimdilik örtbas etmek isterler, fakat çocuğun durgunlaşması, yemeden içmeden kesilmesi üzerine, o da telâşa düşer. Beri yanda Boz Ömer’le Cemal, dedikodu yapmaktadırlar. Seçim öncesi olduğu için muhtar, kendi çıkarları peşindedir, olup bitenden habersizdir. Söylentilerin kulağına gelmesi üzerine Kara Bayram, anasının da öğütlemesiyle ilçeye gider, kaymakamdan yardım ister. Boz Ömer’le Cemal tutuklanır. Irazca Ana memnundur, şu var ki muhtar ve Haceli, rüşvet ve hile yoluyla çok geçmeden iki tutukluyu hapisten kurtarırlar. Kara Bayram, serbest kalan iki zorba tarafından fena halde dövülür. Burdur memleket hastanesine götürülür. Yüz üstü kalan ekinler, Irazca’nın kardeşi Sultanca Kadınla oğlu Şükrü ve ailenin diğer fertleri tarafından biçilir, harmanlanır. Başına dert açtığı, işlerini bozduğu için muhtarın düşman olduğu kaymakam, başka yere atanır. Yeni görevine gitmeden de köye gelerek, sevdiği saydığı Irazca Ana’ya veda eder. Hastanede arkadaş olduğu odacı Ali, Kara Bayram’a en doğru davranışın şehre göç etmek olduğunu, bu rezillerle uğraşılmayacağını söylemiştir. Bayram’ın aklı yatar buna. Hastaneye yeni bir odacı alınacağını öğrenince de bu işe talip olur. Taburcu edilip de niyetini gerçekleştirmeye köye döndüğünde, anasının itirazıyla karşılaşır. Fakat karar vermiştir Kara Bayram: Anasını feda ederek çocuklarını toplayıp Burdur’a taşınır; Ahmet’i ve onun küçüğü Şerfe Kız’ı okula yazdırır; kendi de karısı Haççe ile birlikte hastanede çalışmaya başlar. Ahmet kendine gelmiş, aile kurtulmuş, fakat köyde düşmanlarıyla tek başına kalan yaşlı Irazca Ana’nın dirliği düzeni tamamen bozulmuştur artık.

Olay ve Kişiler:
Kara Bayram: Delikanlı, mert, cesur, sözüne güvenilir bir delikanlıdır.
Ahmet: Uğradığı cinsel tacizle travma yaşayan Kara Bayram’ın oğlu.
Irazca Ana: Evladının sürekli yanında olan otoriter bir kişilik yapısındadır.
Haceli: Pısırık,toplumun arkasına sığınan, bencil bir kişilik yapısına sahiptir.
Muhtar: Menfaat düşkünü, sadece kendini düşünen bencil birisidir.
Cemal: Muhtarın kötü niyetli oğlu
Boz Ömer: Küçük Ahmet’e cinsel istismara kalkışan zorba