İmale Tecvit, Kuralları, Şekilleri, Hakkında Bilgi

İmâle. Fethada ve onu takip eden elifte ortaya çıkan telaffuz değişikliği anlamında dil ve kıraat terimi.

Meyi kökünden türeyen ve “bir şeyi bir tarafa doğru eğmek, yatırmak, meylet­tirmek” anlamına gelen imâle, sarf ve kıraat ilimlerinde “fethayı kesreye ve eli­fi yâ’ya yaklaştırarak seslendirmek” de­mektir. Arap dilinde aslolan fethalı harfi dudakları açarak [feth ile / imâlesiz] te­laffuz etmektir. Bunun iki şekli vardır:

1. Feth-i Şedîd. Harfin fethalı okunuşunda ağzın “a” yönünde tamamen açılmasıdır ki buna “tefhim” de denmiştir. İsti’lâ harf­leri ve râ ile lafzatullahın “lâm”ı istisna edilecek olursa gerek dilde gerekse kıra­atte fethalı harfler için -Farsça’dan Arap­ça’ya geçme- bu açılım doğru bulunma­mıştır.

2. Feth-i Mutavas­sıt. Fethalı harfin feth-i şedîd ile muta­vassıt imâle arası bir sesle okunmasıdır ki Arapça’da feth-i şedîdin uygulandığı yer­ler dışında kalan fethalı harflerin tamamı bu türün örneklerini oluşturur. Türk­çe’de “fener” ve “felek” kelimelerindeki ikinci “elerin verdiği ses bu tür fethe ör­nek olabilir.

İmâle ikiye ayrılır:

1. İmâle-i Kübrâ.[imâle-i şsdîde, bath, mahd, idcâc, kesr] Fethanın kesreye, elifin “yâ”ya -tamamen çevrilmemesi kaydıyla- iyice yaklaştırılmasıdır. Anılan iki Türkçe kelimedeki bi­rinci Vlerin verdiği ses bu imâle türüne örnek teşkil edebilir.

2. İmâle-i Suğrâ Feth-i mutavassıtla imâie-i kübrâ arası bir seslendirmedir ki buna “taklîl, beyne beyne, beyne’l-lafzateyn” de denir.

Kureyş fonetiğinin dahil olduğu Hicaz lehçesinde genelde imâle yoktur. Dillerin­de en çok imâle bulunanlar, başta Temîm olmak üzere Esed ve Kays Aylan Kabileleriyle Necid ahalisidir. Bu farklı fonetik in­celikler, rivayet disipliniyle sınırlı olarak kıraatler içinde sağlıklı bir şekilde tesbit edilmiş ve korunmuştur. Meşhur on kıraat imamından Hamza b. Habîb. Kisâî ve Halef b. Hişâm kelimelerin­deki “yâ”dan çevrilmiş elifleri imâle ile [imâle-i kübrâ] okumuşlardır. Ebû Amr b. Alâ da bu tür kelimelerden “râ”dan sonra maksûr elif bulunanlarda  b. Abdurrahman’ın râvisi Verş ise bunlarda imâle-i suğrâ uygulamış, ayrıca vâvî veya yâî ayı­rımı yapmaksızın gibi kelimeleri de bu uygulama kapsamı­na almıştır. Âsim kıraatinin Ebû Bekir Şu’be b. Ayyaş rivayetinde sayılı örnekle­ri olan imâleli okuyuş. Hafs rivayetinde Uijsy, [Hûd 11/41] kelimesinde “râ”nın imâleli icrası ile sınırlı kalmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi