İlyas Bey -Menteşeoğlu- Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi
İlyas Bey (ö. 824/1421) Menteşeoğulları’nın son beyi.
Babası, Menteşe Beyi İbrahim’in oğlu olup onun ölümünden sonra Muğla ve Çine taraflarının idaresini üstlenen Mehmed Bey’dir. Hayatının İlk dönemleri hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Tarih sahnesine çıkışı, Timur’un Batı Anadolu beyliklerini yeniden teşkil etmesi sırasındadır. Bundan Önce, Menteşeoğlu Gazi Ahmed’in Venediklilerle yaptığı 22 Nisan 1375 tarihli antlaşmada adı geçen Tave (Tavas) Beyi İlyâs’ın onunla ilgisi düşünülebilirse de bu husus oldukça müphem görünmektedir. Resmî Venedik kayıtlarında adı Alies, Alias, AIis Elias, Helias şekillerinde yazılmış olup Balat’ta yaptırttığı caminin kitabesinde Şücâeddin lakabıyla anılmıştır.
Yıldırım Bayezid Menteşe ilini ele geçirdiği sırada ulu bey olarak Gazi Ahmed, Balat hâkimi olarak da İlyas Bey bulunuyordu. İlyas’ın kardeşi olarak gösterilen Mahmud’un 1389’dan önce Balat ve yöresine hâkim olduğu, ancak onunla yaptığı mücadelede yenilerek Yıldırım Bayezid’e sığındığı, Yıldınm’ın Menteşe ilini alması üzerine de İlyas ve babası Mehmed’in kaçtıkları. Mahmud’un ise beyliğin başına geçirilmeyip Bergama yakınlarındaki iki köyün kendisine mülk olarak verildiği belirtilmektedir. Ancak Mente-şeoğullarf na mensup olduğu tarihî kayıtlarla sabit olan Mahmud’un Mehmed Bey’in oğlu olup olmadığı, İlyas İle münasebetleri hakkında hiçbir bilgi yoktur. Hatta İsfendiyar Bey’in yanına sığınan İlyas ve Mehmed beylerden hangisinin Timur’a katıldığı da kaynaklarda yer almamaktadır. Fakat Mehmed Bey’in İsfendiyar Bey ile birlikte Ankara Savaşı”ndan sonra Timur’u Denizli civarında Menderes nehri kenarında karşılayıp değerli hediyeler verdiği bilindiğine göre İlyas’ın Timur’un yanına giderek Ankara Savaşı’na katıldığı ve babasının bu sırada Sinop’ta kaldığı düşünülebilir, 1403 Şubatından hemen önce Venedik’in Kandiye dukalığı ile yapılan görüşmeler sırasında Balat emîri olarak Mehmed Bey’in bulunduğu sanılmaktadır. 1403 Nisanından önce iki taraf arasındaki görüşmeler bir neticeye vardığında Mehmed Bey’in yerine İlyas’ın geçmiş olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim 1403 Temmuzu ortalarına doğru Balafa gelen elçi Leonardo Dellaporta, İlyas Bey tarafından Peçin’deki sarayında karşılanmış ve 24 Tem-muz’da da anlaşma imzalanmıştı. Ticarî hükümleri ihtiva eden bu anlaşma aynı zamanda, bu dönemde Anadolu’nun karışık durumu dolayısıyla Menteşe Beyliği’nin sarsıntı içinde bulunduğunu göstermesi açısından önemlidir. İlyas Bey, bu karışık ortam içerisinde bir taraftan Venedik’le iyi ilişkiler kurmaya çalışırken diğer taraftan Osmanlı şehzadeleri arasındaki iktidar mücadelesini ihtiyatla takip ediyordu. Ancak Aydınoğlu Cüneyd Bey’in faaliyetleri bu dikkatli siyasetin değişmesine yol açtı.