Tarihi Şahsiyetler

İlyas Bey -Menteşeoğlu- Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

İlyas Bey (ö. 824/1421) Menteşeoğulları’nın son beyi.

Babası, Menteşe Beyi İbrahim’in oğlu olup onun ölümünden sonra Muğla ve Çine taraflarının idaresini üstlenen Mehmed Bey’dir. Hayatının İlk dönemleri hak­kında herhangi bir bilgi yoktur. Tarih sah­nesine çıkışı, Timur’un Batı Anadolu bey­liklerini yeniden teşkil etmesi sırasında­dır. Bundan Önce, Menteşeoğlu Gazi Ahmed’in Venediklilerle yaptığı 22 Nisan 1375 tarihli antlaşmada adı geçen Tave (Tavas) Beyi İlyâs’ın onunla ilgisi düşünülebilirse de bu husus oldukça müphem görünmektedir. Resmî Venedik kayıtların­da adı Alies, Alias, AIis Elias, Helias şekil­lerinde yazılmış olup Balat’ta yaptırttığı caminin kitabesinde Şücâeddin lakabıyla anılmıştır.

Yıldırım Bayezid Menteşe ilini ele ge­çirdiği sırada ulu bey olarak Gazi Ahmed, Balat hâkimi olarak da İlyas Bey bulunu­yordu. İlyas’ın kardeşi olarak gösterilen Mahmud’un 1389’dan önce Balat ve yö­resine hâkim olduğu, ancak onunla yap­tığı mücadelede yenilerek Yıldırım Bayezid’e sığındığı, Yıldınm’ın Menteşe ilini alması üzerine de İlyas ve babası Mehmed’in kaçtıkları. Mahmud’un ise beyli­ğin başına geçirilmeyip Bergama yakınlarındaki iki köyün kendisine mülk olarak verildiği belirtilmektedir. Ancak Mente-şeoğullarf na mensup olduğu tarihî kayıt­larla sabit olan Mahmud’un Mehmed Bey’in oğlu olup olmadığı, İlyas İle münasebetleri hakkında hiçbir bilgi yoktur. Hatta İsfendiyar Bey’in yanına sığınan İlyas ve Meh­med beylerden hangisinin Timur’a katıl­dığı da kaynaklarda yer almamaktadır. Fakat Mehmed Bey’in İsfendiyar Bey ile birlikte Ankara Savaşı”ndan sonra Ti­mur’u Denizli civarında Menderes nehri kenarında karşılayıp değerli hediyeler verdiği bilindiğine göre İlyas’ın Timur’un yanına giderek Ankara Savaşı’na katıldı­ğı ve babasının bu sırada Sinop’ta kaldığı düşünülebilir, 1403 Şubatından hemen önce Venedik’in Kandiye dukalığı ile ya­pılan görüşmeler sırasında Balat emîri olarak Mehmed Bey’in bulunduğu sanılmaktadır. 1403 Nisa­nından önce iki taraf arasındaki görüşmeler bir neticeye vardığında Mehmed Bey’in yerine İlyas’ın geçmiş olduğu anla­şılmaktadır. Nitekim 1403 Temmuzu or­talarına doğru Balafa gelen elçi Leonardo Dellaporta, İlyas Bey tarafından Peçin’deki sarayında karşılanmış ve 24 Tem-muz’da da anlaşma imzalanmıştı. Ticarî hükümleri ihtiva eden bu anlaşma aynı zamanda, bu dönemde Anadolu’nun ka­rışık durumu dolayısıyla Menteşe Beyliği’nin sarsıntı içinde bulunduğunu gös­termesi açısından önemlidir. İlyas Bey, bu karışık ortam içerisinde bir taraftan Ve­nedik’le iyi ilişkiler kurmaya çalışırken diğer taraftan Osmanlı şehzadeleri ara­sındaki iktidar mücadelesini ihtiyatla ta­kip ediyordu. Ancak Aydınoğlu Cüneyd Bey’in faaliyetleri bu dikkatli siyasetin de­ğişmesine yol açtı.