İlyas Bey Camii/Külliyesi -Aydın, Söke, Balat, Milet- Tarihi, Mimari, Hakkında Bilgi
İlyas Bey Külliyesi. Aydın ili dahilînde eski Balat şehrinde XV. yüzyıla ait külliye.
Bugün Söke ilçesine bağlı Akköy nahiyesinin bir köyü olan Balat’ta (Milet) eski şehrin güney kesiminde yer alan külliye cami, medrese, iki hamam ve imaret olduğu sanılan bir yapıdan meydana gelmektedir. Cami ile medrese ortak bir avlu etrafında toplanmış olup külliyenin diğer yapılarından bir kuşatma duvarı ile ayrılmıştır. Medresenin kuzeydoğu ve kuzeybatısında avluya girişi sağlayan birer kapı. diğer yapıları kuşatan ve muhtemelen yapı topluluğunun hazîresi olan, dıştan yine bir çevre duvarıyla sınırlandırılmış büyük bir dış avluya açılmaktadır. Külliyenin orijinal girişi oldukça harap durumdadır. Kuşatma duvarının doğu yüzünde, yaklaşık eksendeki hafif dışa taşkın kapı, bir yolla medresenin bugün kuzeydoğu kapısına bağlanır. Tahribata uğradığı için biçimi kesinlikle belirlenemeyen kapı, batı yüzünde ikinci bir kapının bulunduğu anlaşılan kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı giriş mekânına açılmaktadır.
Külliyedeki tek inşa kitabesi, caminin kuzey cephesinde ortadaki kemer alınlığında yer alır. Mermer üzerine sülüsle üç satır halinde yazılmış olan kitabeden, yapının inşasına Menteşeoğlu Emîri Şücâeddin İlyas Bey’in emriyle Zilkade 806’da (Mayıs 1404) başlandığı anlaşılmaktadır. Kitabede külliyenin diğer yapılarının inşa tarihleri belirtilmemektedir. Mimari ve bilhassa malzeme ve teknik özellikleri bütün yapıların aynı anda ele alınıp tamamlandığı izlenimini vermektedir. Ayrıca mihrap nişinde “Amel-i Nâsırüddin Alta-na” yazılı bir usta kitabesi bulunduğu ileri sürülmekteyse de tahrip olduğu için oku-namamaktadır. Adı geçen kişinin külliyenin mimarı olması kuvvetle muhtemeldir. Yapıya ait. Ankara Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğündeki 991 (1583) tarihli Mulassal Defteri’nûe “Evkâf-ı İmâret-İ Medrese-i İlyâs Bey der Nefs-i Balat” başlığı altında İlyas Bey Külliyesi’nin vakıf ve görevlilerinden söz edilmektedir.
Cami