İleri Gazetesi Tarihi, Yazarları, Konuları, Hakkında Bilgi

İleri. 1919-1924 yılları arasında İstanbul’da yayımlanan günlük siyasî gazete.

Celâl Nuri’nin (İleri), 1 Kânunusâni 1334’te (1 Ocak 1918) İstanbul’da çıkar­maya başladığı Âtî gazetesi, 10 Şubat 1335 (1919) tarihli 393. sayısında yayım­lanan “Matbuata Kelepçe Vuruluyor” baş­lıklı imzasız bir yazı ve Celâl Nuri’nin Sad­razam Ahmed Paşa kabinesini tenkit eden başyazısı sebebiyle aynı gün süresiz ola­rak kapatılmışsa da ertesi günden itiba­ren İleri adıyla çıkmaya başlamıştır. İleri 10 Mart 1336 (1920) tarihinde kapatılın­ca Ahvâl adıyla yayımını sürdürmüş. İs­tanbul’un İtilâf devletlerince işgali gün­lerinde yayımı durdurulunca da tekrar İleri adıyla yayımına devam etmiştir. İle­ri gazetesinde yer alan fikir yazılarının daha çok I. DünyaSavaşı. Rus İnkılâbı, Mütareke, Millî Mücadele, I. Büyük Mil­let Meclisi, saltanatın kaldırılması, Lozan Antlaşması, Cumhuriyet’in ilânı ve hilâ­fetin kaldırılması konularında yoğunlaş­tığı görülmektedir.

Mondros Mütarekesi’ni takip eden ay­larda Celâl Nuri, Batılı bir devletin man­dasını kabul etme fikrini şiddetle redde­derek bu konuda hazırladığı lâyihada ta­rafsız devletlerden Türkiye’nin sınırlarını çizmelerini istemiş, kanun teklif etme hakkına sahip bir Meclis-i A’yân kurul­masını, bu meclisin bir kısım üyelerinin memleketin seçkin şahsiyetlerinden, di­ğer bir kısmının da düvel-i muazzamanın tavsiye edeceği yabancı devletlerden se­çilip padişah tarafından tayin edilmesini teklif etmiştir.[ İleri, 1 Ağustos 1335]

Kuvâ-yi Milliye karşısındaki tavrı baş­langıçta açık olmayan gazetede Celâl Nu­ri’nin “Sivas Kongresi Hey’et-i Temsîliyye-si Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri’ne [İleri, 12 Teşrinievvel 1335] başlıklı ya­zısından itibaren Kuvâ-yi Milliye desteklenmeye başlanır. Bununla beraber Ku­vâ-yi Milliye’nin görevinin muvakkat oldu­ğu da vurgulanır. İstanbul’un işgal edil­mesi (16 Mart 1920) ve Celâl Nuri’nin tu­tuklanıp Malta’ya sürülmesinden sonra İleri bazan kapanarak, bazan da ismini değiştirerek yayımını sürdürmeye çalışır. 3 Kasım 1921’de sürgünden dönen Celâl Nuri Ankara’ya geçer ve Gelibolu mebu­su sıfatıyla I. Büyük Millet Meclisi’ne katı­lır. Bu tarihten itibaren de İleri Millî Mücadele’nin âdeta sözcüsü olur. Celâl Nuri’nin Kânûn-ı Esâsî Encümeni reisi olma­sıyla gazetenin bundan sonraki yayın dö­neminde I. Büyük Millet Meclisi’nin çalış­malarına geniş şekilde yer verilerek mec­listeki bazı şahsiyetler daha yakından ta­nıtılır ve Ankara’nın o günlerdeki havası anlatılır.