İkinci Ulusal Mimarlık

İkinci Ulusal Mimarlık

Türk mimarlığının 1940-1950 arasındaki dönemi bu adla bilinir. Geleneksel Türk mimarlığını esin kaynağı olarak alıp ulusal bir mimarlık sentezi oluşturmayı amaçlayan düşünceler ona bu adın verilmesine neden olmuştur, ikinci Ulusal Mimarlık düşüncelerini hazırlayan etkenler arasında 20. yy’m başlarında ortaya çıkan ilk ulusalcı mimarlık düşünceleri, 1930’lu yıllarda yabancı mimarların da katkısıyla gelişen akılcı-işlevci anlayışa gösterilen tepkiler, özellikle de II. Dünya Savaşı ’mn neden olduğu toplumsal ve ekonomik koşullar sayılabilir.

Bu düşünceyi savunan mimarlar yapıların çevrelerine, içinde bulundukları iklim koşullarına bağlı olmasını, yerel malzeme ve işçilikle yapılmasını, geleneksel mimarlıkla ilişki kurulmasını, yerli yapı malzemesi ve araç gereç sanayiinin oluşturulmasını, hatta devletin bu doğrultuda bir mimarlık üslubunu desteklemesini istemişlerdir. Bu düşünceler uygulamada geleneksel sivil ve anonim Türk mimarlığından, özellikle Türk Evi’nden, bir ölçüye kadar da bugünkü Türkiye sınırlan içinde oluşturulmuş olan Anadolu Selçuklu mimarlığından esinlenen biçimlendirmelere yönelmiştir.

Sonunda bugünün sorunlanmn çözümünde geçmişe ait kimi mimarlık öğelerinin kullanılması gibi çelişkili bir durum ortaya çıkmıştır. Ama başka ülkelerde de gözlendiği gibi, çağdaş bir yapı dili oluşturuluncaya kadar bu tür çelişkili dönemlerin yaşanılması kaçınılmaz olmaktadır. Bu dönemde Türk mimarlığı küçümsenmeyecek tarihsel mirasının korunmaya ve gelecek kuşaklara iletilmeye değer öğelerini saptama çalışması içindedir. Bu yaklaşım geleneksel mimarlığın olduğu kadar çağdaş mimarlık ilkelerinin daha iyi anlaşılmasına neden olmuş, ilerdeki başarılı sentezlerin hazırlığı olmuştur.

Ulusal mimarlık düşünceleri II. Dünya Savaşı’ nın bitimini izleyen yıllarda giderek zayıflamış, yerini yeni bir akılcı-işlevci ve uluslararası mimarlığa daha açık düşüncelere bırakmıştır. Dönemin önemli yapılan arasında Sedat Hakkı Eldem’in Uluslararası New York Sergisinde Türk Pavyonu (1939), Bedri Ucar’m Ankara’ daki Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü (bugün Ulaştırma Bakanlığı, 1939), Emin Onat ile Orhan Arda’nın Anıtkabir’i (1941-1953), S. H. Eldem ile E. Onat’m İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakülteleri (1944), Feridun Kip, İsmail Utkular ve Doğan Erginbaş’ m Çanakkale Zaferi ve Bilinmeyen Asker Anıtı (1944), Paul Bonatz’m Ankara’daki Saraçoğlu Memur Evleri Mahallesi (bugünkü Namık Kemal Mahallesi) ve Milli Kütüphanesi (1944-1946), Vasfi Egeli’nin İstanbul’daki Şişli Camisi (1945-1953), I. Utkular, D. Erginbaş ve Ömer Günay’m İstanbul Radyo Evi (1945), Abidin Mortaş , Nizamettin Doğu ve Feyyaz Tüzü-ner’in Adana Adalet Sarayı (1945-1948), S. H. Eldem’in Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi (1947), Leyla ve Ferzan Baydar’m Eskişehir Garı (1947), Kemal Ahmet Arü ile Rebii Gorbon’un İstanbul’daki Birinci Levent Konut Sitesi (1947-1952), S. H. Eldem’in İstanbul Taşlık’ta Şark Kahvesi (1948-1950), S. H. Eldem ve E. Onat’m İstanbul Adalet Sarayı (1949) gibi yapılar sayılabilir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi