II. Düzce Ayaklanması, Tarihi, Sonucu

19 Temmuz – 23 Eylül 1920 tarihleri arasında Düzce ve çevresinde cereyan eden ayaklanma.

I. Düzce Ayaklanması sırasında, İngilizlerin isteğiyle Dördüncü Damat Ferid Paşa Hükümeti Anadolu’daki orduya karşı Kuvayı İnzibatiye adıyla, Kuvayi Milliye’ye karşı düzenli tümenleri örgütlemeğe kalkışmış, Anzavur Ahmet Paşa da bu kuruluşun komutanı olarak Adapazarı’nda çarpışmalara katılmıştı.

“Birinci Kuvayı Seyyare” adı verilen Çerkez Ethem kuvvetlerinden sonra, Düzce-Bolu bölgesinde ayaklanmaları bastıran albay Refet Bey emrindeki binbaşı Çolak İbrahim Bey müfrezesi de 1920 Haziran ayı sonlarında “İkinci Kuvayı Seyyare” adıyla Yozgat’ta görevlendirilmişti. Binbaşı Nazım Bey’in örgütlemeye başladığı yeni bir mürettep tümenin birçok birliği de, Yunan saldırısına karşı cepheye gönderildi. Ethem Bey’in kuvvetlerine katılarak Yozgat’a giden ve orada çapulculuk yapan bazı Abaza grupları, Temmuz sonlarında Düzce’ye döndüler ve başkaldırarak ordu birlikleriyle çarpışmaya başladılar. Üzerilerine yollanan küçük müfrezeleri yenen asiler, 8 Ağustos 1920 günü Düzce’yi ele geçirdiler, kasabadaki bütün mülki ve askeri yöneticileri tutukladılar; onların yerine kendi aralarından yöneticiler atadılar. Ayaklanmanın Bolu’ya doğru gelişmesi üzerine, Erkânı harbiye Reisliği kesin bastırma tedbirleri aldı; fakat Yunan saldırısı ve II. Yozgat Ayaklanması, buraya büyük bir kuvvet ayırmağa imkân bırakmıyordu. Yine de çeşitli birliklerden müfrezeler yola çıkarıldı; Ankara’dan bir süvari bölüğü. Kılıç Ali ve Cafer beylerin milisleri, Bilecik’teki Ertuğrul Grubu’ndan Sarı Efe Edip Bey komutasında 160 atlı, Uşak Cephesi’nden yüzbaşı Mustafa’nın 180 mevcutlu Yeşil Bayrak müfrezesi, Akdağmadeni’nden geri çağrılan binbaşı Çolak İbrahim Bey’in İkinci Kuvayı Seyyaresi. Batı Cephesi komutanlığına atanan Ali Fuat Paşa asilerle uzlaşma çareleri arıyordu. Uzun görüşmelerden sonra, Bolu jandarma komutanlığına yeni getirilen Abaza asıllı binbaşı Rüştü Bey’in aracılığıyle, kırk Abaza ileri geleni, haklarında kovuşturma yapılmaması şartıyle Milli Hükûmet’e boyun eğdiler ve affedildiler. Böylece, II. Düzce Ayaklanması da 23 Eylül 1920’de sona erdi.