İdris-i Muhtefi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

İDRİS-İ MUHTEFİ ( ? – 1615) Türk, sufi. Melamilik’in yayılmasını sağlamıştır.

Tırhala’da doğdu. İstanbul’da öldü. Gerçek adı Hacı Ali Bey’dir. Doğum tarihi bilinmiyor. Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Rüstem Paşa’nm terzisi olan amcasından terzilik öğrendi. İdris peygamber terzilerin piri sayıldığından, “İdris” lakabını aldı. 1548’de İran seferine katıldı. Yolda, Ankara yakınlarında Kutluhan’da Melami şeyhlerinden Hü-sameddin Ankaravi ile buluştu. Onun yanında kalıp Melami eğitimi altında yetişti.

1556’da Hüsameddin ölünce İstanbul’a geldi. Melamilik’i yaymaya başladı. Birçok tekke şeyhi İdris’e bağlandı. Sadrazam Halil Paşa ile Şeyhülislam Mustafa Efendi de ona mürid oldu. Melamilik bu yıllarda hızla yayılmaya başladı. İdris halk arasına karışmadı. Ona bağlananlar bile kendisini tanımazlar, ancak “kalbe bakıcı” denen rehberlerin aracılığı ile İdris’le görüşürlerdi. Bu nedenle İdris-i Muhtefî (gizlenen İdris) diye tanındı. Şair Nev’izâde Ataî bir dizesinde onu “Söyleyenler kendisin bilmez, bilenler söylemez” biçiminde nitelendirmiştir. Melamiler tarafından Hamza Balî’den sonra en bilgili ve en yetkili kişi (kutup) olarak bilinir.

İdris’in aruzla yazdığı şiirlerinin yanında bilinen en ünlü yapıtı, hece ile on beş dörtlükten oluşan Sathiye’sidir. Buna Ali Şermî’nin bir şerhi vardır.

• YAPITLAR (başlıca): Sathiye ve Şerhi, (ö.s.), (Süleymaniye Kütüphanesi, Nazif Paşa Bölümü, No. 419).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi