İbretname-Lamii Çelebi Kitabı, Konusu, Özellikleri, Hakkında Bilgi
İbretnâme. Lâmiî Celebi’nin (ö. 938/1532) tasavvufî ahlâkî menkıbe ve hikâyelerden meydana gelen eseri.
Kitabın adı yazma nüshalarının bazılarında [ibret kitabı] diğer bazılarında ve matbu nüshalarda İbretnümâ [ibret gösteren] olarak kaydedilir. Ancak Lâmiî Çelebi, mukaddimede kitabına İbretnâme âdını verdiğini belirttiği gibi diğer eseri Şerefü’l-insân’da onu aynı isimle zikretmiş, bununla birlikte kitap İbretnümâ diye meşhur olmuştur. Kitabın sebeb-i te’lif bölümünde Lâmiî Çelebi. 932 (1526) yılında Bursa’da bir gün düşüncelere daldığı sırada hatiften bir ses işittiğini, bu sesin kendisine fetihlerden söz edip bir fetihname telifiyle Sultan Süleyman menâkıbı yazmasını telkin ettiğini anlatır. Bunu müjde olarak telakki eden müellif, menâkıb yazma cesaretini kendinde bulamadığından fetihleri kutlamak amacıyla ibretli hikâyeler yazmaya karar verir. Bu bölümden ayrıca Lâmiînin daha önceki fetihler. Özellikle Belgrad (927/1520) ve Rodos (929/1522) kalelerinin alınışı için tarihler söylediği ve fetihnameler yazdığı da öğrenilmektedir. Eserin bitiriliş tarihi de 932’dir.
İbretnâme’n’m mukaddime kısmında on sekiz bin âlemle bunlar arasında meşhur beş âlem (avâlim-i hamse) ve ricâlü’l-gayba dair bilgiler yer alır. Bu bilgiler Muhyiddin İbnü’l-Arabî, Hâce Muhammed Pârsâ, Şeyh Alâüddevle-i Simnânî’den verilen örneklerle zenginleştirilmiştir. İki bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünü tanınmış velîlerin “tayy-i zaman ve bast-ı mekân”la ilgili kerametleri oluşturur. Burada Abdullah b. Es’ad el-Yâfiî. Ab-dülkâdir-i Geylânî, İbnü’l-Fânz, Ahmed er-Rifâî. Bahâeddin Nakşibend, İmam Ali er-Rızâ. Muhammed b. Hasan el-Askerî, Şeyh Müferrih, Muhyiddin İbnü’l-Arabî gibi sofilerden nakledilen yirmi bir hikâyeye yer verilir. İkinci bölümde ise meraklan yüzünden başlarına çeşitli dertler gelen insanların hikâyesi anlatılır. Burada da Zen-bü, Vahşi Âdem ve Zengîler, Beşîr ile Nezîr, Eflâtûn-ı İlâhî, Hammâm-ı Nühtâk, Tûtî, Mâhân ve Fitne-i Gîlân başlıkları altında yedi hikâye bulunmaktadır.