Türk Edebiyatı

İbretname-Lamii Çelebi Kitabı, Konusu, Özellikleri, Hakkında Bilgi

İbretnâme. Lâmiî Celebi’nin (ö. 938/1532) tasavvufî ahlâkî menkıbe ve hikâyelerden meydana gelen eseri.

Kitabın adı yazma nüshalarının bazıla­rında [ibret kitabı] diğer ba­zılarında ve matbu nüshalarda İbretnümâ [ibret gösteren] olarak kaydedilir. Ancak Lâmiî Çelebi, mukaddimede kitabına İbretnâme âdını verdiğini belirttiği gibi diğer eseri Şerefü’l-insân’da onu aynı isimle zikretmiş, bununla birlikte kitap İbretnümâ diye meşhur olmuştur. Kita­bın sebeb-i te’lif bölümünde Lâmiî Çele­bi. 932 (1526) yılında Bursa’da bir gün düşüncelere daldığı sırada hatiften bir ses işittiğini, bu sesin kendisine fetihler­den söz edip bir fetihname telifiyle Sul­tan Süleyman menâkıbı yazmasını telkin ettiğini anlatır. Bunu müjde olarak telak­ki eden müellif, menâkıb yazma cesare­tini kendinde bulamadığından fetihleri kutlamak amacıyla ibretli hikâyeler yaz­maya karar verir. Bu bölümden ayrıca Lâmiînin daha önceki fetihler. Özellikle Belgrad (927/1520) ve Rodos (929/1522) ka­lelerinin alınışı için tarihler söylediği ve fetihnameler yazdığı da öğrenilmektedir. Eserin bitiriliş tarihi de 932’dir.

İbretnâme’n’m mukaddime kısmında on sekiz bin âlemle bunlar arasında meş­hur beş âlem (avâlim-i hamse) ve ricâlü’l-gayba dair bilgiler yer alır. Bu bilgiler Muhyiddin İbnü’l-Arabî, Hâce Muhammed Pârsâ, Şeyh Alâüddevle-i Simnânî’den verilen örneklerle zenginleştirilmiştir. İki bölüm­den meydana gelen eserin birinci bölü­münü tanınmış velîlerin “tayy-i zaman ve bast-ı mekân”la ilgili kerametleri oluştu­rur. Burada Abdullah b. Es’ad el-Yâfiî. Ab-dülkâdir-i Geylânî, İbnü’l-Fânz, Ahmed er-Rifâî. Bahâeddin Nakşibend, İmam Ali er-Rızâ. Muhammed b. Hasan el-Askerî, Şeyh Müferrih, Muhyiddin İbnü’l-Arabî gibi so­filerden nakledilen yirmi bir hikâyeye yer verilir. İkinci bölümde ise meraklan yü­zünden başlarına çeşitli dertler gelen in­sanların hikâyesi anlatılır. Burada da Zen-bü, Vahşi Âdem ve Zengîler, Beşîr ile Nezîr, Eflâtûn-ı İlâhî, Hammâm-ı Nühtâk, Tûtî, Mâhân ve Fitne-i Gîlân başlıkları al­tında yedi hikâye bulunmaktadır.