İbrahim Nazzam (Filozoflar ve Biyografileri)

kemerler.jpg” border=”0″ align=”left” />İbrahim Nazzam

İbrahim ibn Sayyar al-Nazzam  775 yılında Irak’ın Basra şehrinde doğdu, Bağdat’ta 845 yılında öldü. Mutezile felsefesinin ilklerinden, Ebu’l-Huzeyl’in talebesidir. İslami eserler yanı sıra  Anaksagoras, Demokritos ve Herakleitos gibi Anadolu-Yunan filozoflarının düşüncelerini inceledi. Felsefî ilimlerde derinleşen Nazzam, Seneviyye/Dualistler, Sümeniyye/Budizm ve filozofların ilmî tartışmalarına katılmış ve Mu’tezilî düşünce sisteminin teşekkülünde etkin bir konuma yükselmiştir. Mu’tezile bu çerçevede Ehl-i Kitapla birlikte Seneviyye/Dualistler, Sümeniyye/Budizm, mülhid filozoflar ve zanadıkayla mücadele etmiştir. Günümüze yazılı hiç bir eseri ulaşmayan Nazzam’ın düşünceleri, talebelerinin onun eserlerinden  yaptığı alıntılardan öğrenilmektedir.

İbrahim Nazzam Mutezile okuluna bağlı olmakla beraber, özgün fikirlerde ileri sürmüştür. Nazzam’a göre insan, bütün fiillerinde, hürdür, kadere bağlı değildir. Dinen suç işleyen bir kimse dini inkar etmiş veya dinden çıkmış olmaz. İyiyi mükafatlandırmak kötüyü cezalandırmak gereklidir. 

İbrahim en-Nazzam’a göre; Allah zulme kadir olmadığı gibi iyi olan şeyi terk etmeye de kadir değildir. Çünkü zulüm ancak ya afete uğramışlardan veya cahillerden ortaya çıkar. 

İbrahim en-Nazzam; hareket dışında insan için fiilin söz konusu olmadığını iddia etmiştir. Ona göre insan nefsinde hareket dışında bir fiil yapamaz. Namaz, oruç, istekler, hoş görülmeyen şeyler, ilim, cehalet, doğruluk, yalan, insanın konuşması ve susması ve sair fiilleri hareketten (halden) ibarettir. Böyle olduğu içindir ki insanın bir yerde durmasının anlamı onun iki vakitte bulunmasıdır.Yani o hareketin iki vakitte olmasıdır.

İbrahim en-Nazzam da latif cisimler olarak vasıfladığı renk, tat, koku, hareket, soğuk, sıcak, sesler, acı gibi şeylerin insanın fiilleri olmadığını söylemiştir.

İbrahim Nazzam

İbrahim Nazzam (d. 775, ö. 845) (tam adı İbrahim ibn Sayyar al-Nazzam) 775’de Irak’ın Basra şehrinde doğdu, 845’te Bağdat’da öldü. Filozof ve teolog. Ebu’l-Huzeyl gibi Mutezile filzoflarının önemli ve özgün isimlerinden biridir.

Felsefesi

Nazzam, doğa felsefesine dayanmıştır ve ona dayanarak Allah fikrine yükselmeye çalışmıştır. Doğa ya da evren ona göre Allah’ın bir hikmetine göre yaratılmışlardır. Doğa yasaları olarak bilinen her şeyin Allah’ın yaratımına uygun olduğunu öne sürer. Allah, emir ve cebr edici olarak özgürlüğü zorunluluğu ile sınırlandırılmış bir iradedir. Nazzam bu noktada meşşai flozoflarına benzer, ancak tamamen aynı argümanı öne sürmez. Meşşai filozofları zorunluluk ile Allah’ı bir ve aynı şey sayarlarken, Nazzam yaradılış sorununda bu düşünceden farklılaşır. İlk harekette Allah tarafından verilmiş olan özgür ve fakat akli bir iradenin fiilini görür. Özgürlük akıl arasına bir tür karşıtlık konulmuş olur böylece.

Nazzam felsefesini açıklamakta Anaxagoras’ın metafizik sistemine dayanır; Kümûn ve burûz dediği bir kuram geliştirir. Buna göre doğada meydana gelen her şey gizil olanın ortaya çıkmasıdır; ki o gizil olan da, olmuş ve olacak olan her şey mevcuttur. Gizil olandan açığa çıkmaktadır her şey. Buna göre her şeyin meydana gelişi de bir anda ve birdenbire olmuştur. Olaylar meydana gelen şeyler bu birdenbire meydana gelmiş olanın perdelerinin kalkmasıdır. Nazzam yaradılışı böylece özgür bir eylem olarak belirtmiş olmaktadır.

Ayrıca rasyonalist bir düşünürdür İbrahim Nazzam, tanrısal olan her eylemliliğin akılcı olarak mantıksal yollardan kanıtlanabilir olduğunu öne sürer. Bu temelde Allah’ı sonsuz (kadîm) ve geri kalan herşeyi sonlu (hâdis) olarak açıklar; meşşai filozofu olarak Allah’ı sıfatlardan arınmış olarak görür ve değerlendirir. İnsanın özgür iradesini kabul eder ve bu sebepten onun sorunlu olduğunu belirtir.

Vikipedi