İbrahim b. Ali et-Trablusi (Ahdeb) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

AHDEB

İbrâhîm b. Alî et-Trablusî (ö.1308/1891) Lübnanlı âlim, şair yazar. “Kanbur” anlamındaki el-Ahdeb laka­bını hangi sebepten dolayı aldığı bilin­memektedir. Hz. Hüseyin’in soyundan olup 1242 (1826) yılında Trablusşam’da doğdu. Memleketinde dil. edebiyat ve İslâmi ilimler alanında tahsil gördü, özellikle fıkıh ve edebiyatta ihtisas sahi­bi oldu; ayrıca şiir yazdı. İstanbul ve Mı­sır’ı ziyaret ederek devrin meşhur âlimleriyle görüştü. Lübnan’da Şûfin böl­gesi valisinin şer’î işler danışmanı oldu. 1853te hıristiyan-Dürzî çatşması patlak verince Trablus’a döndü. Bir yıl sonra Beyrut’a davet edilerek önce şer’î mah­keme nâibliğine, sonra da aynı mah­kemenin başkâtipliğine tayin edildi. Bu görevini aralıksız otuz yıl sürdürdü. Bu müddet zarfında Şemerâtü’l-fünûn gazetesinde yazılar yazdı. Daha sonra Bey­rut Maarif Meclisi üyesi seçildi. Başta Fransa ve İngiltere olmak üzere, o gü­nün güçlü devletleri, Araplar’ın Osmanlı Devletinden ayrılması için büyük gay­retler sarfediyor ve bu alandaki faaliyet­lerini özellikle değişik mezheplere bağlı hıristiyan halkın bulunduğu Suriye ve Lübnan’da yoğunlaştınyorlardı. Ahdeb böyle bir ortamda Osmanlı hilâfetine sonuna kadar bağlı kaldı ve muhaliflere karşı mücadele verdi. 4 Mart 1891’de Beyrut’ta vefat etti ve Bâşûre Mezarlığı’na defnedildi.

Hanefî fıkhındaki derin bilgisiyle tanı­nan, nazımda ve nesirde üstün bir ka­biliyete sahip olan Ahdeb’in on beş ka­dar eserinin hepsi dil, edebiyat, tarih ve ahiâk alanlarındadır. Başlıca eserleri şunlardır:

1- Ferâ’idü’l-le’âl fî {nazmi) Mecma’il-emşâl. Ahdeb bu eserinde. Meydâni’nin Mecmacu’l-emşâl adlı ese­rindeki darbımeselleri altı bin beyit ha­linde nazmederek bunların ilk defa kim tarafından söylendiğini ve ne anlama geldiklerini açıklamıştır. Eser iki cilt ha­linde basılmıştır.

2- Keşfü’i-me’ânî ve’1-beyân can Resâ’ili Bedî-cizzamân. Bedîüzzaman el-Hemedâni-nin Resa’ıl’inin şerhidir.

3- Tafşîlü’l-yâküt ve’l-mercân fî icmali târihi devleti Benî Osmân. 144 sayfalık muhtasar bir Osman­lı tarihidir.

4- Tafşilü’1-li’lü ve’1-mercân lî fuşûli’l-hikem ve’I-beyân. Hikmet, edebiyat ve çeşitli öğüt­lerden oluşan eser iki yüz elli fasıldan meydana gelmiştir.

5- Makâmât Harîrî’nin Makamat’ı tarzındaki seksen makâme’den ibarettir.

6- Ferâ’idü’l-etvâk fî ecyâdi mehâsini’I-ahlâk. Zemahşeri’nin Makhmât’ı tarzında nazım ve nesir olarak ya­zılmış yüz makâmeyi ihtiva eder.

7- en-Nefhu’l-miskî fi’ş-şi’ri’l-Beyrûtî. Seksen bin beyit kadar oldu­ğu tahmin edilen şiirlerinden bir kısmı­nı ihtiva eden bir divandır.

8- Te’hîlü’l-ğarîb. İbn Hicce el-Hamevi-nin muhâdarat’a dair Şemerâtü’l-evrâk adlı eserinin zeyli olup onunla bir­likte basılmıştır.

9- Red-dü’s-Sehm cani’t-taşvîb ve ib’âdühû can merma’s-savâb bi’t-takrib. Saîd eş-Şertûnfnin es-Sehmü’ş-şâ’ib adlı ese­rine reddiyedir.

10- Keşfü’1-ereb can sırri’1-edeb

11- Tuhfetü’r-rüşdiyye fî culûmi’l-Arabiyye

12- Veşyü’l-yerâa fî ulûmi’l-belâğa ve’1-berâa

TDV İslam Ansiklopedisi