İbnülemîn Mahmud Kemal Kimdir, Hayatı, Eserleri

İbnülemîn Mahmud Kemal. Biyografi yazarı, târihçi. 1870 yılında İstanbul’da doğdu ve 1957’de öldü.

Mühürdar Mehmet Emin Paşa nın oğludur. Mehmet Akif Ersoy’un babası İpekli Hoca Tahir, Hattat Haşan Tahsin Efendi,Trabzonlu Hoca Hüsnü Efendi gibi doğu bilimlerinin ve Osmanlı sanatının 19. yüzyıl sonundaki tanınmış kişilerinden özel öğrenim gördü. Süleymaniye’deki Şehzade Rüştiyesi’nden sonra bir süre Mülkiye ve Hukuk okullarına ve Medrese derslerine devam etti. Sadaret Dairesi’nde Mümtaz ve Muhtar Eyaletler Kalemi’nde kâtip olarak devlet hizmetine başladı. Sadaret Mektupçuluğu Kalemi müdürlüğüne getirildi (1908); aynı yıl Mümtaz ve Muhtar Eyaletler Kalemi müdürü oldu. II.Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra Yıldız Sarayı’ndaki resmi rak ve jurnalları incelemekle görevlendirilen kurulda çalıştı. II.Abdülhamid’in bütün saltanat dönemini içeren bu belgelerden, sonraları tarihle ilgili çalışmalarında geniş ölçüde yararlandı.

Mütareke’de İstanbul’un işgali sırasında Mercan’daki konağı Fransız askeri komutanlığınca işgal edilmişti, kitapları, dergi ve gazete koleksiyonları bundan büyük zarar gördü. Bu sıralarda Kanunlar müdürlüğüne getirildi. İstanbul Hükümeti’nin sona ermesini izleyen dönemde bir ara Düyunu Umumiye’de (1924), Topkapı Sarayı’nda kurulan Tarih Vesikalarını Tasnif Kurulu’nda çalıştı (1924-1927). 1914’te kurucuları arasında yer almış olduğu Evkafı İslâmiye Müzesi’nin (bugünkü Türk ve İslâm Eserleri Müzesi) müdürlüğünü yaptı (1927-1935). Emekliye ayrıldıktan sonra kütüphaneler tasnif işleri müşaviri, İslâm Ansiklopedisi müşaviri olarak çalıştı. 1953 senesinde Kütüphane kolleksiyonu ve mühim vesikalarını İstanbul Üniversitesine bağışladı. Vasiyeti gereği Mercan’daki konağını, talebe yurdu hâline gelmesi için, İstanbul İmam-Hatip Okuluna vermiştir. Fakat bu yıktırılarak yerine iş hanı yaptırılmıştır.

Osmanlı tarihinin son dönemini çok iyi bilen, özellikle de I. Meşrutiyet’ten itiba-ren devlet yönetiminde bulunmuş görevlileri yakından tanıyan İbnülemin, OsmanlI devrinde son sadrazamlar (1940-1953) adlı büyük eserinde, kendi gözlemlerine ve zengin belgelere yer verdi. Çağının çok yakından tanıdığı edebiyat (Son Asır Türk Şairleri, 1930-1942), müzik (Hoş Sada, 1958), hat (Son Hattatlar, 1955) sanatçılarının ayrıntılı biyografilerini, büyük hacimli eserler içinde topladı. Tarihi Osmani Encümeni, daha sonra Türk Tarih Encümeni’nde görev almış, Tarihi Osmanlı Encümeni Mecmuası’nda tarih incelemeleri yayımlamıştı. Gazetelerde tarih, ahlâk, din, edebiyat konularında makaleleri de çıktı. Gelibolulu Ali’nin Kanuni devri sanatçıları hakkındaki Menakıbı Hünerveran adlı eseriyle Müstakimzade’nin Tuhfei Hattatin’inin düzeltilmiş yayımlarını yaptı. Bu eserlere, yazarları hakkında ayrıntılı birer önsöz de ekledi. Kurucularından olduğu Asarı Müfide Kütüphanesi yayınları dizisi için Şeyhülislâm Yahya, Leskofçalı Galip, Hersekli Arif Hikmet divanlarını ve bu sanatçıların biyografilerini hazırladı. 1889’da konusunu tarihten alan Sabih adlı bir roman yayımlamış ve halkın ayaklanmasına yol açacağı ileri sürülerek jurnal edilen eseri toplatılarak yakılmıştı.

Eserlerinde anlattığı olayları ve çizdiği portreleri dikkate değer belgeler yanında sayısız fıkralarla da zenginleştirmiştir Renkli kişiliği ve Osmanlı nesrinin son büyük örneklerinden olan ilgi çekici anlatımı, kitaplarının değerini arttırmaktadır.

Eserleri:
Menâfi-üs-Savm, Ahlâk, Kavazat-ül-Kemâl, Hulâsa-i Zirâat, Hulâsa-i Ticâret, Bir Yetimin
Sergüzeştisi, Leskofçalı Gâlib Bey, Hersekli Ârif Hikmet Bey Dîvânlar’ına yazdığı önsözler, Son
Hattatlar, Son Asır Türk Şâirleri, Son Sadrâzamlar önemli eserleridir.