Tarihi Şahsiyetler

I. Petro (Deli, Büyük) Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

PETRO I [Büyük] (1672-1725)

Rus çarı. Geri kalmış ve dışa kapalı bir ülke olan Rusya’yı çağdaşlaştırarak Avrupa’nın büyük güçleri arasına sokmuştur.

Petro Alekseyeviç Haziran 1672’de Moskova’da doğdu, 8 Şubat 1725’te St.Petersburg’da (bugün Leningrad) öldü. Çar I.Aleksey’in (1629-1676) ikinci karısı Natalya Narişkina’dan olan tek oğludur. 1676’da babasının ölümünün ardından tahta çıkan üvey kardeşi III.Fyodor’un (1661-1682) varis bırakmaksızın1 ölmesi üzerine 1682’de Kremlin’de toplanan soylular tarafından çarlığa getirildi. Ancak Çar I. Aleksey’in ilk karısının yakınları olan Miloslavski ailesinin saray muhafızlarının ayaklanmasından yararlanarak gerçekleştirdikleri kanlı bir saray darbesinin sonunda I.Aleksey’in hastalıklı ikinci oğlu V.Ivan (1666-1696) adıyla birinci çar, Petro ise I.Petro adıyla ikinci çar ilan edildi. Kızkardeşi Sofya da naibeliğe atandı.

Sofya’nın yönetimde denetim sağlaması üzerine annesiyle birlikte Moskova yakınlarındaki Preobra-zenskoye köyüne çekilmek zorunda kalan I.Petro, sıkı kurallara bağlı saray yaşantısından uzak, canlı ve özgür bir ortamda yetişti. Yerli ve yabancı öğretmenlerden dil, tarih ve coğrafya dersleri almanın yanı sıra, enerji dolu ve meraklı kişiliğiyle dülgerlik, demircilik, tornacılık ve matbaacılık gibi zanaatları da öğrendi. Askerliğe duyduğu ilgiden dolayı kendisi için özel olarak yapılan küçük bir kalede sonradan düzenli Rus ordusunun çekirdeğini oluşturacak birliklerle savaş oyunları düzenlemek başlıca uğraşı oldu. Yöredeki bir sundurmada bulunan yıkık bir Ingiliz gemisi denizcilik tutkusunun gelişmesine yardımcı oldu. Bu arada köyün yakınına yerleştirilmiş bulunan Batılı mülteciler aracılığıyla Avrupalılar’ın yaşam biçimini yakından tanıma olanağı buldu. Yaşamının sonraki yıllarında da askerlikle ilgili bilim dallarıyla ilgilenmeyi sürdürerek 1697-1698 yıllarındaki ilk yurt dışı gezisi sırasında İngiltere’de gemi yapımı üzerine öğrenim gördü. Königsberg’te bir topçuluk kursuna katıldı ve değişik bir adla Amsterdam tersanelerinde dülger olarak çalıştı. Leibniz ve Newton gibi bilim adamlarıyla tanıştı ve 1717’de Fransız Bilimler Akademisinin onur üyeliğine seçildi.

Yönetimi üstlenecek yaşa geldiğini göstermek isteyen annesi tarafından Ocak 1689’da Yevdokiya Fyodorovna Lopukhine ile evlendirilen I.Petro, Sofya’nın saray muhafızlarının ikinci bir ayaklanmasından yararlanarak yeni bir darbe planladığını öğrenince kendisine bağlı birliklerle Moskova’yı kuşatıp onu naiblikten uzaklaştırdı. Çarlığı resmen V.İvan’la paylaşmayı sürdürmekle birlikte, yönetim işlerini büyük ölçüde yakınlarının eline bıraktı ve kardeşinin öldüğü 1696’yadeğin daha çok gemi yapımıyla uğraştı. Sofya döneminde 1684’te Rusya Avusturya, Polonya ve Venedik arasında kurulan Kutsal Birlik çerçevesinde Osmanlılar’la süren savaşın canlanması, çarlık görevlerini doğrudan üstlenmesini sağladı ve 1695’te Tatar akınlarına son vermek ve Karadeniz’e inmek amacıyla Kırım’a bir sefer düzenledi. Başarısızlıkla sonuçlanan ilk seferin ardından yeni bir filoyla Don Irmağı’nı aşarak 1696’da Azov kentini ele geçirdi. Böylece Azak Denizi’ne ulaşmış oldu.