I. Abbas (İran, Safevi şahı) Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

ABBAS I (1571-1628)

İran Safevî şahı. 41 yıl süren saltanatı, İran’ın en parlak dönemidir.

Şah İsmail’in dördüncü kuşaktan torunu olan Abbas, büyükbabası I. Tahmâsb’ın şahlığı sırasında İ571’de Herat’ta doğdu. 1628’de Mazenderân’da öldü. Doğurri tarihini 1557 olarak veren kaynaklar da vardır. Babası Mehmed Hudâbende, annesi Maraşlü aşiretinden Mehd-i Ulyâ’dır. Safevî gelenekleri uyarınca mirzaların (prenslerin) Türk aşiret beylerince yetiştirilmeleri gerektiğinden Mirza Abbas da iki yaşında iken Şamlü Aşireti Beyi Ali Kulî Han’a verilerek Horasan’a gönderildi. I. Tabmâsb’dan sonra II. İsmail’in kısa saltanatı sırasında Iran, önemli bir bunalım geçirdi.

II. İsmail, bütün mirzaların öldürülmesini emretti. Henüz yedi yaşındaki Abbas’m eğitimcisi Ali Kulî Han, masum bir çocuğun Ramazan ayında öldürülmesini günah sayrarak emri bir süre erteledi. Abbas’ın babası da Şiraz’da öldürülmek üzereydi ki, II. İsmail’ in Kazvin’de sarhoşluktan öldüğü duyuldu. Yazgı-nın bu oyunu, 1578’de Mehmed Hudâbende’ve taht yolunu açtı. Mirza Abbas da veliaht ve Horasan valisi oldu.

Mehmed Piudâbende (1578-1587) kördü, şahlıkta da gönülsüzdü. Osmanlı ordularının Azerbaycan’ı ele geçirmeleri karşısında bir şey yapamadığı gibi, Safevîler in vaygm olduğu bu bölgede, Sünnilik’in yeniden yerleştirilmeye çalışılmasına da seyirci kaldı. Öte yandan, Özbekler Horasan’ı yağmalayarak Şiîler için kutsal sayılan yerleri yakıp yıktılar. Kazvin çevresindeki Kızılbaş emirleri arasında da iktidar çekişmeleri başiadı. Bu karışık durum, MirzaAbbas’ ın danışmanları olan Ali Kulî Han ile Mürşid Kulî Han’ı harekete geçirdi. Bu iki bey, görünüşte Abbas adına, gerçekte ise kendi çıkarları için ayaklandılar. Abbas’ı başa geçirip, aşiret birlikleri ve Horasan ordusu ile Kazvin’e doğru yürüyüşe geçtiler. Fakat daha belli bir sonuç alınmadan aralarında anlaşmazlık çıktı. Mürşid Kulî Han, Ali Kulî Han’ı öldürdü. Ordu, onun yönetiminde Kazvin’e geldiği zaman, Mehmed Hudâbende kaçmış bulunuyordu. Böylece hiçbir güçlükle karşılaşılmadan Abbas, Safevî tahtına oturtuldu.