Hz.Osman bin Affan Kimdir, Hayatı, Dönemi, Ölümü, Halifeliği

Osman bin Affan. (Mekke 580 –  Medine 17 Temmuz 656) Raşid halifelerin üçüncüsü, sahabi ve Hz. Muhammed’in damadı. 644 yılından 656’daki ölümüne kadar, 12 yıl boyunca, halifelik yapmıştır; Dört Büyük Halife’den en uzun süre halifelik yapan odur. Şia‘da halifeliği kabul edilmeyen sahabedendir; zira Şii inancına göre hüküm sürmesi gereken ilk halife Ali b. Ebu Talib’tir.  Osman’ın künyesi Ebû Abdullahtır.

İlk Dönem

Hz. Ebû Bekr ve Hz. Ömer b. Hattab’dan sonra İslâm’ın üçüncü halîfesi olup Ümeyye ailesine mensub idi. İlk müslümanlardan olup maddi ve manevî bütün varlığı ile Hz.Peygamber ve İslâm’ın yanında yer almıştır. Hz.Osman, Hz. Muhammed’in kızlarından önce Rukayya, onun ölümünden sonra da Ummu Kulsum ile evlenmiş ve bu sebeble  ‘Zi’n-Nureyn’ (iki nurun sahibi) ünvanı ile anılagelmiştir. Kendisi hem saygı ve ilgi toplayan bir insan, hem de zengin olduğu için dar zamanlarda daima müslümanlara destek olmuş; imanı, ahlâkı ve cömertliği ile her zaman Hz.Peygamber’in sevgi ve alâkasını kazanmış, O’nun tarafından övülme şerefine ermiş ve daha hayatlarında Cennetle müjde’enen on kişiden biri olmuştur (bk. Aşere-i Mübeşşere). Habeşistan’a yapılmış olan iki Hicret’e iştirak etmiş, sonra Medîne’de Muhâcirun’a katılmıştır.

Halifeliği

H.23/644 yılında, ölüm döşeğinde bulunan Hz.Ömer’in tâlimatı ile toplanan Şurâ üç gün süren bir çalışma ve istişareler sonunda Hz.Osman’ı halifeliğe seçti. Bu mecliste Hz.Ali b. Ebu Talib’de vardı ve güvenilir kaynaklara göre Hz. Osman’ın halifeliğini oda onaylamıştır. Bununla beraber Hz.Osman halîfe seçildikten sonra hoşnutsuzluklar ortaya çıktı ve gün geçtikçe artmaya başladı. Bir yandan kazanılan zaferlerle İslâm toprakları genişlerken diğer yandan içeride siyasî hava gittikçe bozuluyor; gün geçtikçe debdebeye ve ihtişama kaçan hayat tarzı, Sahâbe devrinin sâde hayatını özleyenleri tedirgin ediyordu. Tarihçilerin, siyâsî huzursuzluklara sebeb olarak gösterdikleri noktalardan şu ikisi bilhassa önemliydi:

• Hz. Osman fıtraten halim-selim bir insandı. Bu yüzden kendisinden önceki disiplinli siyâsî otorite, gün geçtikçe zayıfladı; yeni imkânlar yeni problemler getirdi.
• Hz. Peygamber’in büyük mücâdeleler vererek ortadan kaldırmayı başardığı eski Arab kabileciliği, özellikle Emevîlerle Hâşimîler arasında yeniden nüksetmeye başladı. Hz.Osman’ın Emevilerden olması, bazı kötü niyetlilerce onun halifeliğinin istismarına yol açtı.

Ölümü

Netice itibarıyla, altı yılı iyi bir idâre ile geçen Hz. Osman devrinin son altı yılı bazı usulsüzlük ve karışıklıklarla geçti. İdari teşkilatlanma, Vâliler hakkında şikâyet ve sızlanmalar arttı. Bazıları azledildi ve bu da karışıklıklar ve entrikalar doğurdu. Nihayet Mısır başta olmak üzere muhtelif beldelerden toplanan kalabalık bir gurub âsî Medine’ye gelerek Hz.Osman’ı hilâfetten indirmeye karar verdiler. Ancak, uzun süren görüşme ve tartışmalar sonunda, Hz. Ali’nin de gayreti ile âsilerle anlaşmaya varıldı. Ne var ki bu sırada korkunç bir entrika hazırlanmıştı: Geri dönen âsiler, yolda bir adamın üzerinde uydurma bir mektup buldular. Güya bu mektub Hz. Osman’a aitti ve eski Mısır valisi Ebû Serh’e, yukarıdaki isyan hareketine katılanların elebaşlarını öldürmesi ve Mısır’da İdareyi kendisinin ele alması emrediliyordu. Gerçekte kime ait olduğu kesinlikle bilinmeyen bu mektup bardağı taşıran son damla oldu. Âsîler hemen geri dönerek Hz. Osman’ın oturduğu binayı kuşattılar. Hz.Osman, mektubun kendisine ait olmadığını, bunun bir komplo olduğunu ısrarla söyledi ise de ona inanmadılar. Halîfe savunmasız kalmıştı. Sonunda, Haiîfe’nin Kur’ân okuduğu bir sırada âsîler içeri saldırdı ve kim olduğu anlaşılamayan biri tarafından şehit edildi (H. 35/656), Halife Osmân b. Affân’ın şehadeti, İslâm alemindeki en büyük cinâyetlerden biri ve sonuçları hala devam eden siyasî ve fikrî ayrılıkların başlangıcı oldu.

İcraatlar

Halife olduğu dönemde Kur’ân surelerinin bir araya getirilerek tek bir nüsha halinde yazılıp çoğaltıldı. İslam devletinin sınırları genişledi, bir donanma kuruldu, birçok ekonomik reform gerçekleştirildi. Ayrıca ilk İslamî paralar da onun zamanında basıldı; bunlar üzerine Bismillah basılmış İran dirhemleri idi. İlk İslam devleti dirhemi daha sonraları Emeviler döneminde basıldı. Ayrıca Kabe ve Mescid-i Nebevi de onun zamanında genişletildi.