Hüsrev Paşa Külliyesi (Türbesi, Tekkesi, Çesmesi) Tarihçesi, Mimari, Özellikleri,
Hüsrev Paşa Külliyesi. İstanbul Eyüp’te Tanzimat dönemine ait külliye.
Eyüp ilçesinin merkez mahallesinde Bostaniskelesi sokağı ile Boyacı sokağı üzerinde yer almakta olup türbe, tekke, kütüphane ve çeşmeden meydana gelir.
Sadrazam Koca Hüsrev Paşa (ö. 1855) tarafından tesis edilen külliye yapılan farklı tarihlere aittir. Kütüphane 125S (1839) yılında tamamlanmış, türbe muhtemelen paşanın sağlığında yapılmış, Hüsrev Paşa’ya ait bir konağın paşanın vefatından sonra vasiyeti gereği tâdil edilmesi sonucunda ortaya çıktığı anlaşılan tekkenin vakfiyesi 1274te {1857-S8) tescil edilmiş, bunlara son olarak 127S’te (1858-59) çeşme eklenmiştir.
Çepeçevre hayır eserleriyle kuşatılmış olan külliyenin kütüphanesi Bostaniske-lesi sokağının kuzey yakasında, çeşme ise kütüphanenin batı (Haliç) yönündeki avlunun koşesindeydi. Türbe aynı sokağın güney yakasına kütüphanenin karşısına inşa edilmiş, bunun gerisine de türbeyle bağlantılı olan tekke yerleştirilmiştir. Ancak tekkenin derviş hücreleri Boyacı sokağının batı yakasında bu sokakla Bosta-niskelesi sokağının köşesinde bulunmaktaydı.
Cümle kapısı Boyacı sokağının doğu yakasına açılan tekkeyle Bostaniskelesi sokağı arasındaki alanda, Hüsrev Paşa Türbesi’nden doğuya doğru Adliye Nâzın Da-mad Mahmud Celâleddin Paşa ile babası Tophane Müşiri Damad Halil Rifat Paşa’nın türbeleri birbirine bitişik olarak yer alır. Aslında bu türbeleri de Hüsrev Paşa Külliyesi’nin parçaları olarak değerlendirmek mümkündür. Zira Halil Rifat Paşa Türbesi’nin yeri kendisini yetiştiren Hüsrev Paşa tarafından tahsis edilmiştir. Mahmud Celâleddin Paşa’nın türbesi İse cephe tasarımından da anlaşılacağı üzere aslında Hüsrev Paşa Türbesi’nin türbedar dairesi olarak tasarlanmış, onun 1903’te sürgünde Brüksel’de vefat etmesi üzerine naaşı 1908’de II. Meşrutiyet’in ilânını müteakip İstanbul’a getirilerek bu mekâna gömülmüştür.
Kütüphane