Hüseyin Tevfik Paşa Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Hüseyin Tevfik Paşa (1832-1901) Osmanlı devlet adamı ve matematikçisi.

Günümüzde Bulgaristan sınırları için­de yer alan Vidin’de doğdu. Hem bundan dolayı hem de kendisi gibi matematikçi olan sınıf arkadaşı Tevfik Paşa’dan ayırt edilmek için daha çok Vıdinli lakabıyla anıldı. Babası Hasan Tahsin Efendi’dir. İlk okulu ve rüşdiyeyi Vidin’de okuduktan sonra on beş-on altı yaşlarında iken İstanbul’a giderek Hasköy’deki Mühendis hâne-i Berrî-i Hümâyun’un resim sınıfı­na kaydoldu. Resim hocasının perspektif üzerine yaptığı açıklamaları kavrayama­dığından şikâyet etmesi üzerine daha ön­ce Öklid geometrisi okumadığı anlaşılın­ca Maçka’daki askerî idadiye gitmesi uy­gun görüldü. Bu okulu bitirdikten sonra Mekteb-i Harbiyye’ye girdi. Burada Cam­bridge Üniversitesi mezunu matematik öğretmeni Tâhir Paşa onun üstün matematik yeteneğini farkederek kendisine özel dersler verdi ve yanına yardımcı alıp bazı günler kendi yerine derslere girme­sini sağladı. Böylece Hüseyin Tevfik bir yandan öğrenim görürken bir yandan da küçük sınıflara öğretmenlik yaparak kısa sürede hem hocalar hem öğrenciler ara­sında şöhrete kavuştu. Sonraları Hüseyin Tevfik, “Her ne elde ettimse Tâhir Paşa sayesinde olmuştur” diyerek ona karşı beslediği minnet duygusunu dile getir­miştir. 1859’da diplomasını alınca Erkân-ı Harbiyye’ye girdi ve 1860 yılında buradan mezun olduktan sonra muallim kadro­suyla Harbiye’ye ve muallim muavini kad­rosuyla Erkân-ı Harbiyye’ye tayin edildi. Tâhir Paşa’nın vefatı üzerine üst sınıfla­ra cebir, yüksek cebir, geometri, analiz, diferansiyel ve entegral hesap, mekanik ve astronomi derslerini de o verdi. Bu sı­ralarda Tâhir Paşa’nın Avrupalı matema­tikçiler tarzında yazdığı cebir kitabına da türevler ve seriler bahislerini eklemiştir.

Hüseyin Tevfik 1863 yılında kolağasılığa, 1867’de binbaşılığa ve 1869’da kaymakamlığa yükseltilmesinden sonra pek iyi geçinemediği sınıf arkadaşı Şevket Paşa’nın Harbiye kumandanı olması üzeri­ne Harbiye’deki dersleri de uhdesinde kalmak şartıyla Tophâne-i Âmire’de kuru­lan Tecrübe ve Muayene Komisyonu’na üye tayin edildi. Bunun üzerine Harbiye’-den Bahriye’ye geçmek istediyse de ken­disinden çok şey bekleyen yeni serasker Hüseyin Avni Paşa onu, önce balistik ve tüfek imalâtı üzerine incelemelerde bu­lunmak üzere Fransa’ya göndereceğini söyleyerek ikna etti. Hüseyin Tevfik iki yıl Paris’te kaldı ve bu süre zarfında bir silâh fabrikasının yanı sıra Paris Üniversitesi’ne ve College de France’a da devam ede­rek matematik bilgisini geliştirdi; bu ara­da Nâmık Kemal başta olmak üzere ora­da bulunan zamanın aydınlarından da bü­yük itibar gördü. 1872 yılında geri döndü­ğünde miralaylığa terfi etti ve Tophâne-i Âmire’deki görevine başladı. Bu görevi sırasında silâhlar hakkında Paris’te elde ettiği bilgileri daha da geliştirmiş, ayrıca dürüstlüğü ve çalışkanlığı ile de tanınmış­tır. 1 Ağustos 1872’de Winchester Şirke-ti’ne 200.000 ve 1873’te de Providence Tool Kumpanyası’na 500.000 adet Mar­tini – Henry tüfeği sipariş edilmişti. Tüfek­lerin şartlara uygun imal edilmesini de­netlemek ve silâhları teslim almak üzere görevlendirilen komisyonda bulundu. İmalâtın başlamasından altı ay önce İngi­lizce öğrenmek amacıyla Amerika’ya git­ti. Bu görevi esnasında mirlivalık rütbe­sini aldı. Söz konusu silâhlar 1876’da Hü­seyin Avni Paşa’nın seraskerliği zamanın­da askerlere dağıtılmaya başlanmıştı.