Hüsameddin Çoban Bey Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Hüsâmeddin Çoban. Selçukluların Kastamonu uç beyi ve Çobanoğullan Beyliği’nin kurucusu.

Bazı tarihçilere göre Anadolu fâtihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın büyük emir­lerinden Karategin’in soyundan gelir. Yazıcızâde Ali onun Kayı boyuna mensup olduğunu belirtmektedir. Yazıcızâde’nin bu iddiası­nın doğruluğunu te’yid edecek kesin bir delil mevcut değilse de Kastamonu-Ankara yöresinde büyük bir Kayı zümresi­nin varlığı bu görüşü kuvvetlendirmek­tedir. İbn Bîbî’deki kayıtlara göre 608 (1211-12) yılında Kastamonu melikü’l-ümerâsı olarak görülen Hüsâmeddin Çoban’ın beyliğinin başlangıcı II. Kılıcarslan (1155-1192) zamanına kadar götürülebilir. I. İzzeddin Keykâvus (1211-1220) ve I. Alâeddin Keykubad (1220-1237) za­manlarında da Bizanslılar’a karşı çeşitli gazalar yapan Hüsâmeddin Çoban bu sa­yede çok ganimet elde etmiş, bunlardan bir kısmını zaman zaman Anadolu Selçuk­lu sultanına da göndermiştir.

Hüsâmeddin Çoban’ın en önemli faali­yetini Kırım’a yaptığı askerî harekât teş­kil eder. Nitekim Alâeddin Keykubad’ın, Kırım’da Karadeniz sahilinde önemli bir ticaret şehri olan ve Moğol akınları sıra­sında Rumlar’ın eline düşen Suğdak’ı kur­tarmakla görevlendirdiği Hüsâmeddin Ço­ban, kumandasındaki Türk donanmasıy­la Kırım sahiline başarılı bir çıkarma yap­mış ve Suğdak’ı kurtarmıştı. Böylece iyi bir kumandan olduğunu bu deniz seferin­de de ispatladıktan başka elçiler gönde­rerek Kıpçak hanının ve Rus knezlerinin itaatlerini de sağladı. Suğdakta iki haf­tadan az bir zaman içinde büyük bir cami yaptıran ve buraya imam ve müezzinler, şehre de bir kadı tayin eden Hüsâmeddin Çoban daha sonra bol ganimetle Kasta­monu’ya döndü (1224). Onun bu yörede­ki faaliyetleriyle efsanevî bir şöhrete sa­hip olduğu Saltuknûme’nm verdiği bil­gilerden anlaşılmaktadır (l, 164-166).

Devrin kaynaklarında dürüst, kahra­man, cömert, âdil ve ümerâ arasında seç­kin bir kişi olarak nitelendirilen Hüsâmed­din Çoban hayatı boyunca Kuzeybatı Ka­radeniz bölgesinde gaza İle meşgul ol­muştur. Suğdak seferinden sonra adına pek rastlanmayan Hüsâmeddin’in ölüm tarihi belli değildir. Hüsâmeddin Çoban’-dan sonra Kastamonu Beyliği’ne oğlu Alp Yürek geçmiştir.

TDV İslâm Ansiklopedisi