Hünkar Köprüsü -Saraybosna- Tarihçe, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Hünkar Köprüsü. Saraybosna’da tahminen XV. yüzyıl ortalarında yapılan ve günümüzde izi kalmayan köprü.

Saraybosna’da şehrin merkezinden akan Malaçka  ırmağının üstün­deki yedi köprüden biri olup Türkçe adı­nın karşılığı olan Careva Ğuprija ismiyle de tanınıyordu. Ekrem Hakkı Ayverdi Yugoslavya’daki Türk eserleriyle ilgili maka­lesinde 858 (1454) yılında san­cak beyi olan İshak Beyzade îsâ Bey’in bu­rada ve Üsküp’te birçok hayratı bulundu­ğunu belirterek Hünkâr Camii ile Malaç­ka üzerinde bir köprünün banisi olduğunu kaydetmektedir. Buna göre Hünkâr Köp­rüsü XV. yüzyıl ortalarına aittir. Ayverdi’nin Bosna’daki eserlere dair kitabında köp­rünün îsâ Bey yerine İshak Bey tarafından 1462 senelerinde yapıldığını bildirmesi bir zühul eseri olmalıdır. Ayverdi, “Fâtih Sul­tan Mehmed’in nâm-ı âlîsine nisbeten bu isim verilmiştir” cümlesiyle köprüye adı verilen hünkârın kimliğini de açıklamıştır. Ancak bazı Boşnak araştırmacıları bu hü­kümdarın Kanunî Sultan Süleyman olabi­leceğini kaydederler.

1619’daki bir sel baskınında zarar gö­ren köprü Hacı Hüseyin adlı bir kişi tara­fından tamir ettirilmiştir. 1029 (1620) yı­lında yapılan bu onarıma dair biri beş, di­ğeri altı beyitlik iki ayrı tarih manzumesi Bosnalı Nergisî Mehmed Efendi, tek be­yitlik bir tarih de Hatif mahlasli bir şair ta­rafından yazılmıştır. Bu ta­mirden dolayı köprü Hacı Hüseyin Köp­rüsü (Hadzi Huseinova Cuprija) diye de anıl­maktadır. Evliya Çelebi, 1070 (1659-60) yılındaki seyahatinde Bosna’ya uğrayınca Malaçka akarsuyu üzerinde bulunan yedi köprünün en başında Hünkâr Köprü-sü’nü, “Alçak ise de boyu gayet uzundur, uzunluğu iki yüz elli adımdır” cümlesiyle anlatır. Hünkâr Köprüsü XVIII. yüzyıl sonlarında tekrar harap olduğundan 1207 (1792-93) yılında Hacı Beşli Mustafa Ağa adında bir kişi tarafından tamir ettiril­miştir. Bu onarımı bildiren ve halen Saraybosna Müzesi’nde bulunan ta’lik hat­la yazılmış iki kitabe vardır. Bunlardan birinin metni şöyledir: “Cisr-i Hünkâriyye’yi hedm etti mâ Derakab el-Hâcî Beşli pek metîn  Yaptırıp Şevki dedi târihini Âfetinden saklaya raûf âmin, sene 1207”. Cûdî mahlaslı bir şair tarafından yazılan dört beyitlik ikinci kitabede de taşkın yü­zünden köprünün harap olduğu ve Hacı Beşli Mustafa Ağa’nın himmetiyle yaptı­rıldığı bildirilir. Bu tamirle ilgili olarak Şevkî ayrıca iki beyitlik bir tarih manzumesi kaleme almıştır.

Adı bilinmeyen bir Fransız, 16 Mayıs-20 Haziran 1807 tarihleri arasında gerçekleş­tirdiği, Bosna’dan İstanbul’a kadar uza­nan seyahatinin raporunda Saraybosna’­da Malaçka suyu üstündeki çok zarif ol­duğunu belirttiği köprünün bir resmini yazısına ilâve etmiştir. Paris’te bulunan bu yazmanın aslı görülemedi­ğinden resmin Hünkâr KÖprüsü’ne aidi­yeti tam olarak tesbit edilememiştir. Ayrıca H. A. Daniel tara­fından yayımlanan bir eserde köprünün 1888 yılı civarındaki durumunu gösteren bir gravür yer almaktadır. Bu gravürde dört kemeri görünen köprü aslında İki ucunda birer gözü daha olması gereken bir yapıdır. Fakat zamanla bu gözler dol­muş ve üzerlerine evler yapılmış olmalı­dır. XIX. yüzyılın sonlarına ait bir fotoğ­rafta ise bu evlerin ortadan kalktığı görülmektedir. En uçtaki gözün yanında bir sel yaran bulunması bundan sonra bir ke­merin daha olmasına işaret sayılabilir. Or­tadaki iki geniş açıklıktı kemerin arasında beş konsola oturan çıkıntı halindeki bir ki­tabe köşkünün varlığı farkedilmektedir. XIX. yüzyılın sonlarına gelinceye kadar Türk mimarisine ait özelliklerini koruyan Hünkâr Köprüsü, nehir yatağının ıslah çalışmaları sırasında (1897) bütünüyle ortadan kaldırılarak yerine yayvan tek kemerli çok geniş açıklığı olan modern bir köprü yapılmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi