Hücre

Canlıların en küçük yapı birimine denir.

Hücre ya da göze, bir canlının yapısal ve işlevsel özellikleri gösterebilen en küçük birimidir. Hücre, (İng. Cell); Latince küçük odacık anlamına gelen “cellula” kelimesinden Robert Hooke tarafından türetilmiştir.

Hücrenin Yapısı

Atomların molekülleri, moleküllerin makromolekülleri, makromoleküllerin makromoleküler kompleksleri oluşturmasıyla, dokuların en küçük yapı taşları olan ve yaşamın tüm özelliklerini sergileyen hücreler oluşmaktadır. Genel olarak tüm hücreler temelde aynı yapıya sahiptirler. Fakat bulundukları dokuya ve dolayısıyla fonksiyonlara bağlı olarak bazı özelleşmeler gösterirler. Bitkisel ve hayvansal her organizma, bu temel yapı taşlarından oluşur.

Hücreler, çoğunlukla bir zar içerisindeki sitoplazma ve çekirdekden meydana gelir ve ancak mikroskop yardımı ile görülebilirler.

Hücrenin Tarihçesi

Robert Hooke, mikroskopla incelemekte olduğu şişe mantar parçasının yanyana dizili bitişik bölümlerden oluştuğunu tespit etmiştir. Etrafları çevrili ve içleri boş olan yapılarına uygun olarak, bu yapı birimlerine “Hücre (“Cellula”) adını vermiş. Bu ismi 1665 yılında yayınladığı kitapta da kullanmıştır.

Daha sonra 1671 yılında Grew ve 1672 yılında Malpighi, bitkilerde de aynı yapı birimlerinin olduğunu bulmuşlardır. 19. yüzyılın ortalarında “Hücre Kuramı” ortaya atılmıştır. Günümüze dek geliştirilen hücre kuramı (hücrelerin yapısını, özelliklerini, oluşumlarını vb. tanımlayan kuram) biyolojiye büyük ilerlemeler sağlamıştır.
ruya2/hucre_yapisi

Ökaryotik bir hücrenin yapısı: 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül 5)Granüllü (Tanecikli)Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygıtı 7)Sitoiskelet 8)Granülsüz (Düz)Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma 12)Lizozom 13)Sentriyoller (Sentrozom)

Hücre zar,sitoplazma ve çekirdek olmak üzere 3 kısımda incelenir.

Hücre Zarının Özellikleri :

• 1.        Tüm hücrelerde bulunur. Bitkilerde çeper de bulunur.
• 2.        Mozaikli yapıdadır. Protein ve yağ moleküllerinden oluşmuştur.
• 3.        Seçici geçirgen özelliğe sahiptir.
• 4.        Esnektir. Hücre içindeki sıvı miktarına göre genişler veya daralır.

Kısaca canlı,esnek,seçici geçirgen,saydam iki sıra yağ ve arsındaki protein moleküllerinden ibarettir.

Sitoplazmanın Özellikleri :

• 1.         Çekirdek ile zar arasını dolduran canlı ve akışkan sıvıdır.
• 2.         %90 nı su geri kalanı protein,yağ,karbonhidrat,madensel tuzlar ve  vitaminlerden ibarettir.
• 3.         İçinde organelleri barındırır.
• 4.         Su da çözünmez. Zardan geçemez. Kolloid sıvıdır.

Organel : Sitoplazma içinde bulunan yapı ve görev birimleridir.

Mitokondri, Endoplazmik retikulum, Ribozom, Lizozom, koful, sentrozom, Plastitler, Golgi cisimciği önemli organellerdir.

Mitokondri : Yumurta veya çubuk şekline benzer. Çift zarı vardır. İç zar girintili çıkıntılıdır. Hücrenin enerji kaynağıdır. Hücreye gelen besin maddeleri hücresel enerjiye dönüşür. ATP ( Adenozintrifosfat) adı verilen enerji hücrelere dağılır. Gerekli yerlerde serbestçe kullanılır.

Endoplazmik Retikulum :Çekirdek ve zar arasında ince kanal sistemidir. Taşıma görevi vardır. Üzerinde ribozomlar bulunur.

Küre şeklindedirler. Protein sentezler.

Golgi Cisimciği : Üst üste yığılmış torbacık şeklindedir. Bakteri dışında tüm hücrelerde vardır. Ribozomda üretilen protenin yapısını değiştirerek salgı maddesine çevirir. Bitkideki selülozu golgi cisimciği salgılar. Salgılarını depo eder.

Sentrozom : Hayvanlarda bulunur. İlkel bitkilerde de bulunabilir.

Demet şeklinde 9 iplikçikten oluşmuştur. Bölünme esnasında her sentriol eşlenerek yavru hücrelere giderler.

Ayrıca kamçı ve sil (kirpiksi cisim) oluşturur. Bölünme esnasında iğ iplikleri oluşturur.

Çekirdek :

Hücrenin büyüme,bölünme ve onarım işlerini denetleyen merkezidir. Bazı hücrelerde birden fazla çekirdek bulunurken bazılarında hiç bulunmaz.

Kırmız kas ve karaciğer hücrelerinde birden fazla çekirdek vardır.

Kandaki alyuvar hücrelerinde ise hiç çekirdek yoktur. Bakteri ve mavi-yeşil su yosunlarında da çekirdek yoktur. Bunlarda çekirdek maddesi sitoplazma içinde dağınık şekilde bulunur.

Çekirdeği yok edilen amip birkaç gün içinde ölür. Eledeo Bitkisinin hücrelerin lügol damlatlırsa çekirdek kahve renk alır.

Çekirdek 4 kısımdan ibarettir. Zar,Özsu,çekirdekçik ve Kromotin iplik

Çekirdek Zarı : Hücre zarına benzer. Por adı verilen delikçikler vardır. Porlar madde alışverişini kontrol eder.

Çekirdek Özsuyu : Sitoplazmaya benzeyen kolloid sıvıdır.

Kimyasal yapısında organik bileşikler ve nükleik asitler bulunur.

Çekirdekçik : Çekirdek öz suyunun yoğunlaşmasıyla zarsız yapıdır.

Bir veya birkaç tane olabilir. Protein ve RNA (Ribonükleik asit) yönünden zengindir. Protein sentezinde önemli görev alır.

Hücre bölünürken yok olur. Mikroskopta parlak tanecik olarak görülür.